بازخواني مواضع آيتالله سيدابوالحسن اصفهاني در برابر اصل دوم متمم قانون اساسي مشروطه

Review of Ayatollah Seyyed Abul Hasan Isfahani`s Positions Regarding the Second Article of Amendment to the Constitution Adopted during Iranian Constitutional Revolution

پس از تصويب اصل دوم متمم قانون اساسي در مجلس اول و اجراي ناقص آن در مجلس دوم، پيگيري براي اجراي آن در دوره‌هاي بعدي مجلس در عمل ناكام ماند. يكي از علل ناكامي اصل مزبور معرفي نشدن بيست نفر از علماي واجد شرايط از جانب مراجع تقليد بود. آيت‌الله سيدابوالحسن اصفهاني يكي از مراجع تقليد بود كه در طول حيات خود درباره اصل دوم واكنش متفاوتي نشان داد. حال مسئله اين است كه چرا آيت‌الله سيدابوالحسن اصفهاني در دوران زندگي خود، تنها يك‌بار بنا به درخواست جمعيت وطنيون اسلامي به معرفي علماي واجد شرايط اصل دوم متمم پرداخت و در دوره‌هاي بعدازآن سرپيچيد؟ عوامل مؤثر بر مواضع ايشان در اجراي اصل دوم متمم قانون اساسي چه بود؟ ابهام‌هايي موجود دراين‌باره نيازمند بررسي بيشتر است. اين مقاله با بهره‌گيري از منابع اصلي و پژوهش‌هاي انجام‌شده و با تكيه‌بر رويكرد توصيفي-تحليلي مي‌كوشد رفتار آيت‌الله سيدابوالحسن اصفهاني را در اين موضوع ارزيابي كند. مقاله سرانجام به اين نتيجه مي‌رسد كه آيت‌الله سيدابوالحسن اصفهاني به دليل مسائل و حوادث خاص پس از مشروطه دوم تا روي كار آمدن رضاشاه و حوادث پس‌ازآن، اعتقادي به دخالت فعال در سياست نداشت و با دورانديشي اجراي اصل مذكور را در شرايط آن زمان عملي نمي‌دانست، لذا از پيگيري اين قضيه سرباز زد.

After the approval of the Second Amendment of the Constitution in the First Parliament and in complete implementation of it in the Second Parliament, practically, following up to its implementation in later rounds of Parliament failed. One of the reasons for such a failure was “not introducing twenty of qualified scholars by the Marjaʿ”. Ayatollah Seyyed Abul Hasan Isfahani was one such marjaʿ that during his life showed different reactions to the second clause. Now the question is why Ayatollah Seyyed Abul Hasan Isfahani, only once and at the request of the “Islamic Homeland Movement”, introduced qualified scholars required by the second caluse of that Amendment, and refrained from this in later periods. What were the effective factors on his positions in the implementation of the second clause? Ambiguities in this regard require further investigation. Using primary sources and researches and relying on a descriptive–analytic approach, this paper aims to evaluate the Ayatollah Seyyed Abul Hasan Isfahani`s reactions in this regrad. Finally, the paper concludes that Ayatollah Seyyed Abul Hasan Isfahani, due to the issues and circumistances after the second amendment until Reza Shah came to power and the events thereafter, had no belief in active involvement in politics and with foresight, knew that the implementation of such clause is not practical at that time, therefore refused to pursue that issue.