بررسي ويژگي ‌هاي فيزيكي، ‌شيميايي و كاني ‌شناسي خاك‌ هاي گچي شمال اروميه

خاك هاي گچي، بخش مهمي از منابع اراضي را در مناطق خشك و نيمه خشك دنيا به خود اختصاص مي دهند و گچ متداول ترين كاني سولفاتي در خاك هاي نواحي خشك و نيمه خشك مي باشد. تجمع گچ در خاك ها بسياري از خواص فيزيكوشيميايي، كاني شناسي و مهندسي خاك ها را متأثر مي سازد و در بسياري از زمينه ها مشكلات جدي براي فعاليتهاي انساني ايجاد مي كند. در اين پژوهش، 9 خاكرخ كه اغلب خاك هاي واقع در مواد مادري گچي در منطقه نوشين شهر بودند، حفر و نمونه برداري شدند. سپس ويژگي هاي مورفولوژيكي، فيزيكي، شيميايي و كاني شناسي آنها طبق روش هاي استاندارد تعيين و خا ك ها بر اساس كليد رده بندي خاك امريكايي (2014)، رده بندي گرديدند. براساس نتايج حاصل، مقدار گچ خاك ها از 91/62 درصد در افق Cyy خاكرخ شماره 1 تا 91/2 درصد در افق Ap خاكرخ شماره 8 متغير بود و هرگونه تغيير درمقدار گچ خاك ها با تغيير ساير ويژگي هاي خاك ها همراه بود. نتايج نشان داد كه خاك هاي حاوي بيشترين مقدار گچ، داراي رنگ روشنتر، بافت سبكتر و كمترين مقدار رس، مواد آلي و ظرفيت تبادل كاتيوني كمتر و قابليت هدايت الكتريكي بيشتري بودند و با كاهش مقدار گچ، مقادير پارامترهاي بالا به طور معكوس تغيير يافتند. نتايج مطالعات كاني شناسي نشان داد كه كاني هاي اسمكتايت، ايلايت، كلرايت، كائولينايت، ورمي كولايت و پالي گورسكايت كاني هاي رسي غالب در اين خاك ها بودند. منشأ ايلايت، كلرايت و كائولينايت، موروثي تشخيص داده شد، درحالي كه، منشأ ورمي كولايت به تغيير شكل ايلايت نسبت داده شد. كاني هاي اسمكتايتي در اين خاك ها از سه منشأ توارث از سنگ مادر، تغيير شكل كاني هاي ديگر (ازجمله ايلايت) و نوتشكيلي حاصل آمده اند. پالي گورسكايت نيز داراي منشأ پدوژنيك بوده و در اثر نوتشكيلي در خاك تشكيل شده است. مقايسه كاني شناسي رس خاك هاي با مقادير مختلف گچ، حضور بيشترين مقدار اسمكتايت را در خاك هايي با بيشترين مقدار گچ نشان داد. كاني پالي گورسكايت تنها در خاك هاي با مقادير بالاي گچ شناسايي شد، درحالي كه در خاك هايي كه حاوي گچ كمتري بودند، كاني هاي ايلايت و كلرايت غالب بودند و در اين خا ك ها پالي گورسكايت نيز شناسايي نشد. در نهايت، با توجه به تأثير گچ بر خصوصيات مورفولوژيكي، فيزيكي، شيميايي و كاني شناسي خاك هاي مورد مطالعه، لازم است براي بهره وري بهينه اين خاك ها، مديريت آنها مورد تجديد نظر قرار گيرد.