بررسي ويژگي‌هاي عدالت مطلوب در ماده اول قانون مسئوليت مدني ايران در مقايسه با نظريه‌ عدالت توزيعي جان راولز

Features of Justice in the First Article of the Iranian Civil Liability Act in Comparison with of John Rawls's Distributive Justice Theory

از سال 1971 ميلادي و با انتشار كتاب «نظريه‌اي در باب عدالت» توسط جان راولز، ديدگاه وي در خصوص عدالت و نحوه‌ اجراي آن در صدر مهم‌ترين نظريه‌هاي مطرح شده در قرن بيستم قرار گرفته است. در دومين اصل عدالت راولز كه آن را اصل تمايز مي‌خوانند، بر مفاهيمي همچون برقراري عدالت توزيعي و باز‌توزيعي، عدالت ماهوي، ايجاد نابرابري به نفع نابرخوردارها و تضمين رفاه اجتماعي براي همگان تاكيد مي‌شود. از آنجا كه عرصه‌ مسئوليت مدني نمي‌تواند نسبت به تحولات ايجاد شده در مفهوم عدالت و نحوه‌ برقراري آن در اجتماع ساكن و بي‌تفاوت باشد، در اين مقاله كوشش شده تا ويژگي‌هاي عدالت مطلوب در ماده‌ اول قانون مسئوليت مدني ايران در چارچوب نظريه‌ عدالت راولز مورد تحليل و بررسي قرار گيرد. از آنجا كه ماده مزبور نقش مهمي در صورت‌بندي قواعد مسئوليت مدني در نظام حقوقي كشور دارد، به نظر مي‌رسد مورد مناسبي براي بررسي و مقايسه با جديدترين نظريات فلسفي پيرامون عدالت باشد. از نظر نويسندگان، اين ماده داراي ويژگي‌هايي نظير پيروي از صورت‌گرايي حقوقي، توجه به عدالت صوري (در برابر عدالت ماهوي) و تمركز بر عدالت اصلاحي (در برابر عدالت توزيعي و باز‌توزيعي) است كه باعث مي‌شود تفاوت‌هاي بارزي با تلقي جان راولز از برقراري عدالت در اجتماع داشته باشد.

Since 1971, and concurrent with the dissemination of John Rawls’s theory of justice, his views on the concept of justice and its execution in the society has been at the forefront of the recent theories in the twentieth century. In the second principle of this theory (called the principle of difference) Rawls focuses on substances such as distributive and redistributive justice, material justice, inequality in favor of the poors and vulnerable deciles and ensuring welfare for all. As we do not expect law and specially the branch of civil responsibility to be indifferent to new approaches toward justice, this essay tries to analyze the first article of the Iranian civil responsibility Act in the context of Rawls’s theory.It is assumed that this article plays an important role in the legal system in this country. From the authors point of view the discussed article contains some characteristics like following legal formalism, centralization on formal justice (vs. material justice) and tendency to execute corrective justice (vs. distributive or redistributive justice). These features lead to obvious differences with Rawls’s considered approach about justice and equity.