ارزيابي چند‌معيارۀ تغييرات مكاني شاخص فقر آب در تعدادي از حوضه هاي آبخيز استان اردبيل

Multi-criteria evaluation of water poverty index spatial variations in some watersheds of Ardabil Province

منابع آب وجه مشترك اهداف و چالش هاي توسعۀ پايدار است و كمبود آن يكي از معضلات بزرگ چندبعدي قرن حاضر است كه مي تواند سرمنشأ بسياري از تحولات مثبت و منفي جهان قرار گيرد. اخيراً لزوم ارائۀ شاخص هاي جامع و چندبعدي براي ارزيابي وضعيت موجود و پيش بيني وضعيت آيندۀ منابع آب سطحي اهميت ويژه اي پيدا كرده است. به اين منظور، شاخص فقر آب براي ارزيابي دسترسي به منابع آب ارائه شده است. در اين پژوهش مقدار شاخص فقر آب با درنظرگرفتن معيارهاي منابع، دسترسي، مصارف، محيط زيست و ظرفيت اجتماعي- اقتصادي در مقياس زيرحوضه در استان اردبيل محاسبه شد. در ادامه، با رويكردهاي مختلف وزن دهي (وزن يكسان به معيارها و هر بار تأكيد بر يكي از معيارها در وزن دهي) مقدار شاخص فقر آب ارزيابي شد. سپس، حوضه هاي مختلف بر اساس وزندهي هاي مختلف از نظر شاخص فقر آب اولويت بندي شدند. نتايج نشان داد محدودۀ تغييرات مقادير شاخص فقر آب، در حالت هاي مختلف وزن دهي بين 22 تا 65 در حوضه هاي مطالعه‌شده متغير است. در وزن دهي يكسان به معيارهاي شاخص فقر آب، حوضۀ شمس آباد با مقدار 29 ‌فقر آبي بيشتر و حوضۀ پل سلطان با مقدار 58 ‌فقر آبي كمتري در مقايسه با ديگر حوضه هاي مطالعه‌شده در استان دارند. مقدار متوسط شاخص فقر آب براي كل حوضه هاي مطالعه‌شده در استان اردبيل 43 به‌دست آمد كه طبق طبقه بندي مركز اكولوژي و هيدرولوژي والينگفورد، فقر آبي شديدي دار‌د. شاخص فقر آب نشان دهندۀ تأثير تركيبي عوامل مؤثر بر كمبود و تنش منابع آبي است كه امكان اولويت بندي و تدوين نسخه هاي مديريتي براي مناطق مختلف را فراهم مي‌كند. بايد توجه داشت كه تعيين و تحليل شدت كمبود و تنش منابع آب در مناطق مختلف بر اساس شرايط منابع آب منطقۀ بررسي‌شده، قابليت محاسبۀ شاخص، وجود داده ها و نوع معيارهاي انتخابي متفاوت خواهد بود.

Water resources scarcity is one of the biggest multidimensional issue of current century that could be the source of many positive and negative aspects of developments.The need for a comprehensive and multi-dimensional indicators to assess the condition and to predict the future status of surface water resources has become increasingly important. To this end, Water Poverty Index(WPI) is proposed to assess the availability of water resources.In this study, the amount of WPI, taking into account the resources, access, cost, environmental and socio-economic capacity criteria were calculated in Ardabil Province subwatersheds. Then, the different weighting approaches (equal weight to all criteria and one-at-a-time emphasizing on different criteria), were used to examine the WPI values and the sub-watersheds of the study area were ranked in terms of water poverty degree. The results showed that the values of water poverty index ranges from 22 to 65, acording to the different weighting approached in the study area.Considering equally weighted Water Poverty Index, the Shamsabad watershed had a higher water poverty index (29), while the Polesoltan watershed had the best condition with respect to water poverty condition compared to other watershed in the Ardabil Province.