تبيين و تحليل كاركرد انديشه موعودگرايي در فرآيند فرهنگي _ تمدّني دولت صفويه

هدف اصلي نوشتار حاضر مطالعه انديشه موعودگرايي و مهدويت عصر صفويه با توجه ويژه به جايگاه اين انديشه در ظرفيت و فرآيند تمدّني آن روزگار است. اهميت اين موضوع ناشي از آن است كه با آغاز عصر صفويه و هم‌زمان با رسمي شدن مذهب تشيع در ايران، بحث مهدويت به‌عنوان ركن اصلي تشيع، با خردمندانه عمل‌كردن دولت‌مردان وارد مرحله جديدي شد كه با مراحل قبل از خود داراي تفاوت‌هاي آشكاري بود. انديشه مهدويت در ابعاد مختلفي همانند تئوري اتصال حكومت صفويه به حكومت امام زمان(عج)، نيابت صاحب‌الزمان(عج)، فرهنگ انتظار منجي و نظاير آن موجب ايجاد تحولاتي بنيادين در تاريخ فرهنگي و اجتماعي ايران شده است كه تا به امروز نيز تداوم داشته است. اين پژوهش درصدد است براساس الگوي نظري ماكس وبر و با روش توصيفي _ تحليلي ضمن توجه به ضرورت كاربرد رويكردهاي جامعه‌شناختي در تحليل پديده‌هاي تاريخي و بر پايه منابع كتابخانه‌اي، سير تحولات اجتماعي و فرهنگي دولت شيعي صفويه را با تأكيد بر انديشه موعودگرايي در چشم‌انداز حيات تمدّني جامعه به‌عنوان پايه‌ و زيربنايي براي دوره‌هاي بعد بررسي و تحليل نمايد. نتايج نشان مي‌دهد فرهنگ تشيع با ارائه عناصر تمدّن‌سازي هم‌چون رهبري عالمانه، شريعت‌محوري، خردگرايي و عقلانيت، پويايي‌بخشي و تحقق جامعه آرماني در قالب فرهنگ انتظار، مي‌تواند نقش بسزايي در فرايند تمدّن‌سازي جامعه عصر صفوي ايفا كند