تحليل انتقادي ديدگاه ديويد هيوم درباره جوهريت و اين‌هماني ذهن

هيوم با رويكرد تجربه‏گرايانه‏اش‏ تأثير بسزايي بر فلسفه مدرن گذاشت. وي در نخستين و مهم‌ترين كتاب فلسفي خود، رساله‏اي درباره طبيعت آدمي، به تبيين جوهريت و اين‌هماني ذهن و احوال ذهني پرداخت. در اين مقاله با استفاده از روش تحليلي-انتقادي، ديدگاه هيوم نقد و بررسي مي‌شود. هيوم در موضع سلبي خود، با استناد به برخي مباني مبهم يا مخدوش، جوهريت و اين‌هماني و بساطت كامل ذهن را بدون انطباع و در نتيجه، بدون ايده و بي‏معنا دانست؛ اما در موضع ايجابي خود، از جوهريت و اين‌هماني ناقص احوال ذهني دفاع كرد؛ ولي در نهايت به سبب تناقضات موجود در موضع ايجابي، به رجحان شكاكيت حكم داد. شكاكيت در فلسفه هيوم، به معناي فقدان شرح متافيزيكال رضايت بخش نسبت به اعتقادات طبيعي(نه فقدان خودِ اعتقادات طبيعي) است. مشكل اساسي تبيين هيوم، غفلت از علم حضوري و كاركرد عقل در تنبّه به آن است. به نظر مي‏رسد با استناد به علم حضوري مي‏توان تبيين قانع‏كننده‏تري از جوهريت نفس و تمايزش با پديده‌ها و حالت‌هاي نفساني ارائه داد؛ براين‌اساس جوهري به نام نفس وجود دارد كه حالات نفساني قائم به آن هستند.