مطالعه آزمايشگاهي و شناسايي روش ساخت يك ظرف نقره اي ساساني مطعلق به موزه آرامگاه بوعلي سينا همدان

فلزگري و توليد آثار متنوع و متفاوت از فلزات مختلف همواره در طول تاريخ ايران به عنوان صنعت و هنري پيشرو مورد توجه بوده است. دوره ساساني را مي‌توان يكي از دوره‌هاي درخشان فلزگري در ايران دانست. استفاده گسترده از فلزات گرانبها و به خصوص نقره در توليد آثار متنوع در اين دوران بيانگر توانايي فلزگران ساساني در ساخت اشياء تزييني متنوع از فلزات گرانبها است. در اين مقاله نتايج مطالعه آزمايشگاهي بر روي يك ظرف كوچك نقره‌اي ساساني متعلق به گنجينه موزه آرامگاه ابن سينا شهر همدان ارائه شده است. ظرف به شكل يك كاسه كوچك بوده و داراي تزيين كوچكي به شكل پرنده در وسط ظرف است. به منظور شناسايي ماهيت آلياژ و تكنيك ساخت، مطالعات آزمايشگاهي بر روي ظرف مورد نظر انجام گرفت. مطالعات ريزساختاري با استفاده از ميكروسكوپ الكتروني روبشي (SEM) و ميكروسكوپ نوري (متالوگرافي) انجام شد. شناسايي تركيب آلياژ و فازهاي موجود در ساختار نيز با استفاده از روش آناليز طيف‌سنجي تفرق اشعه ايكس متصل به ميكروسكوپ الكتروني روبشي (SEM-EDS) صورت گرفت. نتايج پژوهش بيانگر استفاده از آلياژ نقره-مس جهت توليد ظرف بوده است. تركيب آلياژ موجب شده تا ساختاري دوفازي تشكيل شود كه شامل فاز غني از نقره در كنار فاز يوتكتيك غني از مس است. مطالعات ميكروسكوپي نيز نشان دهنده انجام كار مكانيكي گسترده بر روي آلياژ نقره جهت شكل‌دهي ظرف مورد مطالعه است. عمليات مكانيكي بر روي ظرف موجب كشيدگي فازهاي موجود در ريزساختار ظرف و تشكيل ساختار رشته‌اي در آن شده است.