عوامل مؤثر بر روابط صفويان با گوركانيان

مناسبات ايران صفوي با هند گوركاني يكي از دوره­ هاي پر افت و خيز در تاريخ روابط خارجي دو كشور ايران و هند است. تحركات ازبكان شيباني به عنوان دشمن مشترك گوركانيان و صفويان، از عوامل مؤثر بر تنظيم روابط خارجي ايران و هند بود و وجود اين تهديد مشترك مرزي، سبب نزديكي روابط آنان شد. فعاليت نظامي گسترده دولت عثماني در غرب ايران نيز صفويان را بر آن مي‌داشت تا براي آرام نگه داشتن مرزهاي شرقي به دنبال حسن روابط با دولت گوركاني باشند. گذشته از تحولات سياسي، پيوند ديرينة ايرانيان و هنديان و اشتراكات فرهنگي متعدد موجب پيوند نزديك ميان شاهان صفوي و سلاطين گوركاني شد. در روابط صفويان و گوركانيان مانند هر مناسبات دو جانبة ديگر، عوامل تنش‌زا نيز وجود داشت. حكومت­هاي محلّي منطقة دكن كه برخي از آنان شيعي‌مذهب بودند، همواره از حمايت دربار صفوي برخوردار مي‌شدند و دولت گوركاني با ادعاي مالكيت بر دكن، از توسعة روابط ميان سلسله­ هاي محلي و دولت ايران ناخشنود بود. گرچه مسأله حكومت­ هاي محلي دكن براي صفويان ارزش خاصي داشت، اما مهم ­ترين عامل مؤثر بر تيرگي روابط ايران و هند گوركاني، مسألة قندهار بود و اين موضوع، چندين بار به واكنش نظامي منجر شد. در پژوهش حاضر، با تكيه بر روش تاريخي، عوامل مؤثر بر روابط صفويان ايران و گوركانيان هند شناسايي و تشريح شده است.