بررسي و تعين آستانه بارش‌هاي حدي غرب ايران با استفاده از روش توزيع مقادير حدي تعميم‌يافته

سابقه و هدف: حدهاي بارشي در هر نقطه، به بارش‌هاي نابهنجار گفته مي‌شود كه در دنباله و دور از نقطه تمركز توزيع فراواني بارش آن نقطه قرار گرفته باشد. اخيرا حدهاي بالا و دنباله بالايي توزيع فراواني بارش مورد توجه بسيار بوده‌اند. در اين راستا به فراخور ويژگي‌هاي جغرافيايي هر پهنه، آستانه‌هاي متعدد و متنوعي براي اين ويژگي بارش معرفي و به كار گرفته شده است. يكي از نمايه‌هاي پركاربرد مربوط به بارش روزانه، مبتني بر توزيع تعميم يافته مقادير حدي است. هدف اين پژوهش تعيين آستانه بارش‌هاي حدي در مناطق غربي ايران(استان‌هاي همدان، لرستان، كردستان، كرمانشاه و ايلام) و سپس تحليل فضايي آستانه ها انتخاب شده است. داده‌ها و روش‌ها: براي اين منظور با استفاده از داده‌هاي بارش 69 ايستگاه سينوپتيك و اقليم‌شناسي در يك دوره 50 ساله (1961 تا 2010) با روش توزيع مقادير حدي تعميم يافته و روش ناپارامتريك (شاخص صدك 95ام و 99ام) آستانه بارش‌هاي حدي تعيين و سپس آستانه انتخاب شده با دو معيار اقليمي مورد ارزيابي قرار گرفتند و سپس به تحليل فضايي آستانه ها پرداخته شد. در اين مطالعه سه آزمون توزيع مقادير حدي تعميم يافته POT (آزمون MRL، TC، DI) آزمون ناپارامتريك، روش CPOT كه از ميانگين آستانه انتخاب شده از هر سه روش ناپارامتريك است و نيز روش پارامتريك (شاخص‌هاي صدك 95ام و صدك 99ام براي انتخاب آستانه بارش‌هاي حدي غرب كشور به كار گرفته شد. و نهايتا با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي به تحليل و پراكنش فضايي آستانه هاي تعيين شده از روش‌هاي مذكور در ايستگاه‌هاي مورد مطالعه پرداخته شد. يافته ها: نتايج حاصل از ارزيابي نشان داد كه روش CPOT روش مناسبي براي انتخاب آستانه بارش حدي غرب ايران است كه 81 درصد آستانه بارش‌هاي حدي ايستگاه‌هاي مورد مطالعه در داخل مقادير مفروض هر دو معيار قرار مي‌گيرد و كمترين مقدار را صدك 95ام برآورد كرده است كه به طور كلي روش ناپارامتريك با توجه به دو معيار ارزيابي كه معيار اول مربوط به طول سري داده هاي بالاتر از آستانه و ديگري به مقدار آستانه انتخاب شده است، نتايج رضايت بخشي نشان ندادند. آستانه بارش‌هاي حدي كمتر از نصف تعداد ايستگاه‌هاي مورد مطالعه در مرزهاي مفروض هر دو معيار قرار گرفت. نتيجه گيري: نتايج حاصل از تجزيه و تحليل روش هاي پارامتريك (توزيع حدي تعميم يافته) و ناپارامتريك بر روي 69 ايستگاه تحت مطالعه نشان داد كه آستانه بارش‌هاي حدي اكثر ايستگاه‌ها بين 22 تا 26 ميليمتر قرار دارد و روش CPOT يك روش اثبات شده و كارآمد براي تعيين آستانه بارش حدي غرب كشور است و همچنين روش MRL نيز يك روش رضايت بخش براي انتخاب آستانه بارش‌هاي حدي مي‌باشد.