ارزيابي رابطه بين عملكرد دانه و درصد روغن با برخي از صفات مهم زراعي در كنجد به‌وسيله تجزيه عليت و تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي

جهت مشخص كردن روابط بين عملكرد دانه و درصد روغن با برخي از صفات مهم زراعي و پيدا كردن اثرات مستقيم و غير مستقيم آنها روي عملكرد دانه و درصد روغن و نيز انتخاب بهترين ارقام از نظر صفات مختلف، 91 ژنوتيپ كنجد در يك طرح آگمنت در موسسه اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج در سال 1395 مطالعه شدند. در اين مطالعه 17 صفت كمي از جمله تعداد روز از جوانه‌زني تا شروع گلدهي، تعداد روز از جوانه‌زني تا شروع رسيدگي، ارتفاع اولين كپسول از سطح زمين، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعي، تعداد كپسول در شاخه‌هاي فرعي، تعداد كپسول در شاخه اصلي، تعداد كپسول‌هاي يك بوته، تعداد دانه در يك كپسول، وزن دانه يك كپسول، وزن صد دانه، وزن يك كپسول، طول كپسول، قطر كپسول، درصد روغن، عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه مورد ارزيابي قرار گرفت. ضرايب همبستگي ساده محاسبه گرديد و معلوم شد كه تعداد كپسول‌ها در گياه، تعداد كپسول در شاخه‌هاي فرعي، عملكرد بيولوژيك، تعداد كپسول در شاخه اصلي و ارتفاع گياه بالاترين ضرايب همبستگي را با عملكرد دانه دارا هستند. همچنين وزن صد دانه، عملكرد دانه تك بوته، تعداد كپسول در شاخه اصلي، تعداد كپسول در تك بوته و وزن دانه‌هاي يك كپسول بالاترين همبستگي را با درصد روغن داشتند. تجزيه عليت نشان داد كه تعداد كپسول‌ها در بوته، تعداد كپسول‌ها در شاخه فرعي، عملكرد بيولوژيك و طول كپسول بيشترين اثر مستقيم مثبت را روي عملكرد دانه دارا بودند و پيشنهاد مي‌شود كه به‌عنوان شاخص‌هاي انتخاب براي پيشرفت عملكرد دانه به‌كار روند. همچنين وزن دانه‌هاي يك كپسول، طول كپسول، عملكرد دانه و تعداد كپسول در شاخه اصلي به‌ترتيب داراي بالاترين اثرات مستقيم مثبت روي درصد روغن دانه بودند. نتايج تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي نشان داد كه 6 مؤلفه مجموعاً 82.77 درصد از تغييرات داده‌ها را توجيه كردند. از لحاظ عملكرد به‌ترتيب ژنوتيپ‌هاي Lao hong zhi ma، Black c-2-c، Dulce 87.101 و Bukbak داراي بالاترين عملكرد دانه در بين ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي در باي پلات حاصل از مؤلفه اول و دوم بودند. ژنوتيپ شماره 79 با نام White c323-2 داراي عملكرد نسبي خوب و همچنين مقدار روغن دانه نسبتاً خوب است. علاوه بر اين، ژنوتيپ‌هاي شماره 79 و 51، با نام‌هاي White c3232 و Local 123 داراي عملكرد نسبي خوب و نيز نسبتاً زودرس است. در نهايت، ژنوتيپ شماره 49 با نام Lao hong zhi ma، داراي عملكرد نسبي بالا و تعداد دانه در هر كپسول بالا مي‌باشد. با توجه به نتايج مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه در اصلاح براي هر مؤلفه بايد به صفات مرتبط با آن مؤلفه توجه شود به اين دليل كه ژن يا ژن‌هايي كه تعداد كپسول در يك بوته را كنترل مي‌كنند، وزن يك بوته، وزن يك كپسول و صفات ديگر معني‌دار در اين مؤلفه را نيز به احتمال خيلي زياد كنترل مي‌كنند و مؤلفه يا ژني كه اين صفات را كنترل مي‌كند، مؤلفه يا ژن مشترك مي‌باشد. lt;/p gt;