بررسي تطبيقي برسُم در آثار ديني زرتشتي و نگاره هاي باستاني ايران

نمادها و عناصر ديني بخش جدايي ناپذير و مقدس دين هستند كه گاه نقش مركزي در مراسم ديني دارند و ضمن اينكه نمادي از ايزد پرستش‌شده‌اند، حلقۀ پيوند نمادهاي ديگر نيز هستند. برسُم در زمرۀ نمادها و عناصر ديني مقدسي است كه در متون ديني و تاريخي و در نگاره هاي باستاني، حضوري پررنگ دارد و اين موضوع به ما كمك مي‌كند با بررسي تطبيقي متون و نگاره ها، به اين مسئله بپردازيم كه برسُم چه تطور و تحولي را در تاريخ ايران باستان سپري كرد. براساس متون زرتشتي، برسُم، دسته يا شاخه اي از گياه يا درخت مقدس هوم يا انار بود كه با اندازه و شمار مشخص، دينمرد زرتشتي در مراسم ديني و به قصد نيايش آفريدگار و ايزداني كه هستي انساني و جانوري را ممكن ‌ساختند، به كار مي‌برد. گياه برسُم نمايندۀ حضور عنصر اهورايي گياهان و ايزد امُرتات در مراسم ديني و ابزاري براي برپايي جشن آفرينش گياه بود. نگاره هاي باستاني نيز گواهي متون زرتشتي دربارۀ كاربرد برسم در مراسم ديني را تأييد مي‌كنند. اشياء و نگاره هاي باستاني، از مفرغ‌هاي لرستان تا سنگ‌نگاره هاي دوران ساساني، كه بيشتر به مكان‌هاي ديني تعلق دارند، بر اهميت ديني اين عنصر مقدس در آيين‌هاي ايراني تأكيد دارند. گويا اين شاخۀ مقدس، در تحول و تطور خود از مفرغ‌هاي لرستان تا سنگ نگاره هاي ساساني، از باورهاي زرتشتي تأثير گرفته است و در آخرين مراحل تحول خود، متأثر از سياست‌هاي ديني و ايدئولوژي پادشاهي ساساني، به نماد قدرت سياسي و ديني/ روحاني شاهان تبديل شد. اين نوشتار با رويكردي توصيفي‌تحليلي و بر مبناي مطالعۀ تطبيقي متون ديني تاريخي و بررسي نگاره ها و آثار باستاني به‌جامانده از ايران باستان نگاشته شده است.