معاني «موجود» در وجودشناسي ارسطو و تحول آن نزد حكماي مشا

«وجود» نخستين پايه هرگونه آگاهي و لاجرم به طريق اولي، متعلق مابعدالطبيعه قرار گرفته است. ارسطو در مواضع مختلف كتاب مابعدالطبيعه درباب «موجود چونان موجود»(to on) سخن گفته و بيان مي‌دارد «موجود داراي معاني بسيار است.» او بيش از آنكه در آن كتاب از واژۀ «وجود» استفاده كرده باشد از «موجود» نام مي‌برد و در كتاب هفتم مي‌‌گويد «آنچه از ديرباز مايه سرگشتگي بوده اين است كه «موجود» چيست؟» پرسش ديرين در ساحت مابعدالطبيعه اين بوده است كه براستي «موجود» نزد ارسطو چه معنايي دارد؟ و معاني وجود چه تأثيري بر نظام مابعدالطبيعي ارسطو گذاشته است؟ آيا اين معاني به يكديگر قابل تحويل هستند يا خير؟ درباره اينكه معاني «موجود» نزد ارسطو به چند گونه است، نزد مفسران اختلاف‌نظر وجود دارد؛ كساني مانند توماس آكوئيني «معاني پنجگانه»، فارابي «معاني سه‌گانه» و ابن‌سينا نيز «معاني پنجگانه» را براي آن لحاظ مي‌كنند. در اين نوشتار ضمن بررسي ديدگاه ارسطو براساس مابعدالطبيعه و نگاهي به ديدگاه توماس آكوئيني، چهار معنا براي «موجود» نزد ارسطو بيان مي‌كنيم (موجود بالعرض، موجود به معناي صدق، موجود بالقوه و موجود بالفعل، موجود به معناي مقولات) و در ادامه به سرگذشت معناي «وجود» نزد حكماي مشا، بويژه فارابي و ابن‌سينا خواهيم پرداخت برحسب مباني فلسفي‌شان معاني چندگانه‌اي لحاظ كرده كه با معاني «موجود» نزد ارسطو بسيار متفاوت است.