برآورد هدررفت فسفر از طريق رواناب با به‌كارگيري دستگاه شبي‌ساز باران در خاك‌هاي آهكي حوزه آبخيز تلخه‌رود

Estimation of runoff phosphorus losses from calcareous soils of Talkherood Watershed using rainfall simulator

هدررفت فسفر خاك از طريق رواناب ممكن است، باعث بالا رفتن غلظت فسفر آب‌هاي سطحي به ­اندازه­ا­ي شود كه موجب شكفتگي جلبكي در سامانه‌­هاي آبي شود. در نتيجه، بررسي ارتباط بين غلظت فسفر محلول رواناب و غلظت فسفر فراهم خاك براي مديريت فسفر در آب­‌هاي سطحي و نيز تعيين سطح بحراني فسفر فراهم خاك ضروري است. براي انجام اين­كار، از 30 نقطه حوزه آبخيز تلخه­رود كه فسفر فراهم آن­ها در دامنه گسترده­اي قرار داشت، نمونه­هاي خاك برداشت شدند. پس از تعيين ويژگي­هاي عمومي، فسفر فراهم خاك‌ها با استفاده از روش‌هاي اولسن، مهليچ-3، سلطان­پور و صافي آغشته به اكسيد آهن اندازه­گيري شد. سپس، نمونه­هاي خاك با فشردگي يكسان درون سيني­هايي به ابعاد 30 در 60 سانتي­متر ريخته و به مدت 30 دقيقه در شيب پنج درصد تحت باران با شدت 75 ميلي­‌متر بر ساعت قرار داده شدند. از رواناب خروجي در فواصل زماني مختلف نمونه­برداري و غلظت فسفر محلول آن­‌ها اندازه­گيري شد. همبستگي بين فسفر محلول رواناب و فسفر فراهم خاك‌ها كه به چهار روش اندازه‌گيري شده بودند،­ معني­دار بود. غلظت آستانه فسفر فراهم براي روش­‌هاي اولسن، مهليچ-3، صافي آغشته به اكسيد آهن و سلطان­پور به­ترتيب 86، 140، 52 و 49 ميلي­‌گرم بر كيلوگرم به‌­دست آمد. همچنين، هر چهار روش غلظت آستانه‌ فسفر محلول رواناب را در بازه­ باريك 0.38 تا 0.4 ميلي­‌گرم بر ليتر نشان دادند.

Phosphorus (P) loss in runoff can promotes weed and algae growth in water systems as a result of high concentrations of surface water P. As a result, relationship between available soil P and P concentrations is necessary for management of P concentrations in surface waters and for critical soil P determination. For this purpose, from 30 points of Talkherood Watershed surface soil samples with widely available P contents were selected. After determining some of general properties, four soil P tests including Olsen, Mehlich-3, Iron oxide and Soltanpour were measured. Then, soil samples were poured with imperative compaction and rainfall was applied onto 30×60 cm soil boxes on a 5% slope for 30 minutes by applying 75 mm h-1 rainfall. Their runoff was sampled in different times and their dissolved P concentration was measured. Significant correlation was obtained between dissolved runoff P and the four methods of available P for the soils. Critical concentrations of phosphorus for Olsen, Mehlich-3, Iron oxide, and Soltanpour methods were 86, 140, 52 and 49 mg l-1, respectively. Also, the four methods showed critical dissolved runoff P concentrations in narrow range of 0.38 to 0.4 mg l-1.