بازخواني سير تطور معناشناسي صفات الهي نزد انديشمندان اسلامي

يكي از پردامنه¬ترين حوزه¬هاي مسائل توحيدي، تبيين صفات الهي است. وجود اين صفات در ميان آيات و روايات، همواره اين پرسش جدّي را در ميان متكلمان اسلامي برانگيخته است كه با چه قواعد زبان‌شناختي ميتوان به فهم صحيح آنها دست يافت؟ در طول حيات فكري مسلمانان با سه رويكرد اصلي در تبيين صفات الهي مواجه ميشويم: رويكرد نخست كه مشبّهه، حشويه و مجسّمه و در ادامه سلفيه از قائلان آن هستند، ضمن آنكه آيات صفات را بر ظاهرشان حمل ميكنند، صفات خبري را با تشبيه و تكيّف براي خداوند ثابت ميدانند. رويكرد دوم كه در ميان غالب صاحبنظران اهل حديث رواج دارد، ضمن انتساب صفات خبري به خداوند، در تبيين كيفيت انتساب آنها توقف كرده و فهم معناي آن را به خداوند واگذار ميكنند. رويكرد سوم برخلاف دو ديدگاه پيشين، با وجود برخي اختلاف روشها در تعامل با صفاتي كه ظاهر ابتدايي آنها با احكام قطعي عقل مخالفت دارد، شيوة تأويل را برگزيده¬اند. گروهي از متقدمان و در ادامه معتزله و اماميه پيروان حقيقي چنين ديدگاهي هستند. در اين پژوهش برآنيم تا با شيوة تحليل محتوا، ضمن گزارش دقيق اين سه رويكرد به ارزيابي و كارآمدي آنها بپردازيم.