پديد آورندگان :
كامراني، مرتضي دانشگاه محقق اردبيلي , مهربان، اصغر دانشگاه محقق اردبيلي , شيري، منوچهر دانشگاه محقق اردبيلي
كليدواژه :
گندم نان , شاخص هاي تحمل به تنش , آبياري تكميلي , تنش خشكي , عملكرد دانه
چكيده فارسي :
در بين تنش هاي مختلف محيطي، خشكي تاثير منفي بالايي بر روي ميزان توليد محصولات دارد. به منظور بررسي تحمل خشكي در ژنوتيپ هاي گندم ديم، آزمايشي با 36 ژنوتيپ گندم نان تهيه شده از سيميت در دو شرايط ديم (تنش خشكي) و آبياري تكميلي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 96-1395 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي مغان مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه تفاوت معني داري بين ژنوتيپ ها از نظر عملكرد دانه در هر دو شرايط ديم و آبياري تكميلي وجود داشت. تجزيه واريانس مركب نشان داد كه آبياري تكميلي باعث افزايش معني دار عملكرد دانه گرديد. در شرايط آبياري تكميلي ژنوتيپ هاي شماره 22، 34 و 21 به ترتيب با ميانگين 143/3، 089/3 و 921/2 تن در هكتار بالاترين عملكرد دانه را به خود اختصاص دادند. تحت شرايط ديم بيشترين عملكرد دانه به ميزان 647/2، 610/2 و 558/2 تن در هكتار به ترتيب مربوط به ژنوتيپ هاي شماره 20، 22 و 27 بود. براي شناسائي ژنوتيپ هاي متحمل به خشكي، از شاخص هاي تحمل (TOL)، حساسيت به تنش (SSI)، ميانگين بهره وري (MP)، ميانگين هندسي بهره وري (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI) و شاخص پايداري عملكرد (YSI) استفاده شد. شاخص هاي MP،GMP و STI همبستگي بالايي با عملكرد تحت شرايط تنش و بدون تنش داشتند و به عنوان شاخص هاي مناسب براي گزينش ژنوتيپ هاي پرمحصول در هر دو شرايط محيطي معرفي شدند. بر اساس تجزيه به مؤلفه هاي اصلي و نمودار سه بعدي، ژنوتيپ هاي شماره 22، 34، 33 و 15 به عنوان ژنوتيپ هاي مقاوم و ژنوتيپ هاي شماره 7، 17، 14 و 1 به عنوان حساس به تنش خشكي شناخته شدند. تجزيه خوشه اي به روش Ward’s بر پايه شاخص هاي تحمل به خشكي و عملكرد دانه در هر دو شرايط محيطي ژنوتيپ هاي مورد بررسي را در چهار گروه قرار داد كه با نتايج تجزيه به مؤلفه هاي اصلي مطابقت داشت.
چكيده لاتين :
Among different environmental stresses, drought is of great importance that induces a highly negative effect on crop production. In order to evaluate drought tolerance in dryland wheat genotypes, 36 genotypes were studied in a randomized complete block design with three replications under rainfed (drought stress) and supplemental irrigation conditions during 2016–2017 growing season in Research Farm of Moghan College of Agriculture and Natural Resources. Results showed that there are significant differences among genotypes for grain yield in both rainfed and supplemental irrigation conditions. Combined analysis of variance over two experiments showed that drought stress significantly increased grain yield. Under supplemental irrigation conditions, the genotypes 22, 34 and 21 had the highest grain yield by an average of 3.143, 3.089 and 2.921 t/ha and under rainfed condition, genotypes 20, 22 and 27 produced the highest grain yield with an average of 2.647, 2.610 and 2.558 t/ha, respectively. In order to identify drought tolerance genotypes, drought resistant indices such as tolerance index (TOL), stress susceptibility index (SSI), mean productivity (MP), geometric mean productivity (GMP), stress tolerance index (STI) and yield stability index (YSI) were used. GMP, MP and STI indices were highly correlated with grain yield under both stress and non-stress conditions. Therefore, they were introduced as suitable indices to identify superior genotypes for both environmental conditions. Based on principal component analysis and three dimensional graph, genotypes 22, 34, 33 and 15 were identified as drought tolerant genotypes and 7, 17, 14 and 1 were identified as drought sensitive genotypes. Cluster analysis with Ward's method based on grain yield under supplemental irrigation (Yp) and rainfed (Ys) conditions and drought tolerance indices divided the 36 genotypes into four major groups. Therefore, this result was consistent by results from principal component analysis.
