ارزيابي تحمل به خشكي در ژنوتيپ‌هاي گلرنگ (.Cartamus tinctorius L) تحت شرايط تنش كم‌آبياري

Evaluation of Drought Tolerance in Safflower (Carthamus tinctorius L.) Under Water Deficit Stress Conditions

خشك‌سالي يكي از عوامل مهم محدودكننده توليد در جهان است و كاربرد روش‌هاي به‌نژادي يك راهكار اساسي در توليد ارقام متحمل و سازگار به تنش خشكي مي‌باشد. به‌ منظور بررسي و تعيين مؤثرترين شاخص‌هاي تحمل به تنش و شناسايي ژنوتيپ‌هاي متحمل به تنش خشكي، 15 ژنوتيپ گلرنگ، در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو شرايط (تنش كم‌آبياري و بدون تنش)، مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه اختلاف معني‌داري بين ژنوتيپ‌ها از نظر صفات مورد مطالعه، شاخص‌هاي مقاومت به تنش و نيز عملكرد در دو شرايط محيطي تنش و بدون تنش وجود دارد. همبستگي مثبت و معني‌داري بين عملكرد دانه در شرايط تنش با شاخص تحمل تنش ميانگين هارمونيك و شاخص ميانگين هندسي بهره‌وري برآورد شد و نشان داد كه اين شاخص‌ها براي تعيين ژنوتيپ‌هاي متحمل به خشكي مناسب مي‌باشند. بين شاخص‌هاي حساسيت به تنش و شاخص‌ تحمل با عملكرد دانه در شرايط تنش هيچ رابطه معني‌داري ديده نشد، بنابراين اين شاخص‌ها براي شناسايي ژنوتيپ‌هاي متحمل به خشكي مناسب نبودند. در مجموع با استفاده از نمودار پراكنش سه‌بعدي، تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي و تجزيه باي‌پلات، دو ژنوتيپ 6 (Syrian) و 8 (Kino-76) به‌ عنوان متحمل‌ترين ژنوتيپ‌ها براي شرايط تنش خشكي و پر عملكردترين ژنوتيپ‌ها براي شرايط بدون تنش انتخاب شدند.

Drought is a threaded factor in the world production and application of breeding methods could improve the tolerant and adapted cultivators under drought stress condition. In order to evaluate and determine the stress tolerance indices and identifion of tolerant genotypes to drought stress, 15 safflower genotypes were evaluated in a randomized complete block design with three replications in two conditions (stress and non-stress). Analysis of variance showed significant differences among genotypes for all traits, stress tolerance indices and yield in both conditions. Significant positive correlation was found between grain yield in the stress condition with indicators stress tolerance index, harmonic mean and geometric mean productivity indicating that these indices are suitable criteria for screening drought tolerant genotypes. No significant correlation was observed between Ys with tolerance index and mean productivity, hence they can be discarded as the desirable markers for identifying drought tolerant genotypes. In conclusion, using a graphical approach of three dimensional scatter plots, Principal component analysis and biplot analysis, two tolerant genotype (Syrian and Kino-76) were selected for future programs in stress and non-stress condition.