نظام زمان- وجه- نمود در گويش هورامي پاوه

The Tense-aspect-mood System in Howrami Dialect of Paveh

هورامي زباني از خانوادۀ گوراني- هورامي- زازا، از زبان‌هاي ايراني شاخۀ شمال غربي است. بسياري اين خانوادۀ زباني را جزء زبان‌هاي كردي به شمار مي‌آورند، اما اين موضوع محل اختلاف بسيار است و تفاوت‌هاي ساختاري كه ميان اين زبان‌ها وجود دارد به اين اختلاف دامن ميزند. يكي از وجوه تفاوت اين زبان با زبان‌هاي كردي نظام غني و پيچيدۀ زمان- وجه- نمود است، كه هدف پژوهش حاضر معرفي و توصيف آن بوده است. داده‌هاي اين پژوهش به صورت پيكرهاي از فايل‌هاي صوتي و يادداشت‌هاي آوانويسي شده، از گويشوران هنجار اين زبان در شهر پاوه و در طي سالهاي 1389-1392 گردآوري شده است. تجزيه و تحليل داده ها نشان داد كه نظام زمان- وجه- نمود در هورامي (گونۀ پاوه) داراي دو زمان حال و گذشته، پنج نمود تام، ناقص استمراري، ناقص غير استمراري، كامل و ناكامل و پنج وجه اخباري، اخباري/تأكيدي، التزامي، امري و شرطي/آرزويي است كه با هم هفده مقولۀ مختلف مي‌سازند. مشخص شد كه در هورامي نمودهاي تام و ناقص در كنار نمودهاي كامل و ناكامل وجود دارند. از هفده برشي كه هورامي در نظام زمان- وجه- نمود زده، چهار مورد در زمان حال و سيزده مورد در زمان گذشته است. علاوه بر اين، مشخص شد كه هورامي زباني عمدتاً كنايي است. يازده زمان از دوازده زماني كه در تقسيم‌بندي زمان گذشته قرار مي‌گيرند داراي ساخت كنايي، و دو زمان گذشته و چهار زمان حال، جمعاً شش زمان، داراي ساخت فاعلي- مفعولي هستند. ساخت كنايي در اين زبان خود را با مطابقۀ مفعولي و افزودن واژه‌بست‌هاي ضميري خاص به فعل نشان مي‌دهد.

Hawrami, a member of Gurani-Hawrami-Zaza language family, is a North-Western Iranian language. Many scholars consider Hawrami as a member of Kurdish languages (or dialects) but this is a controversial issue and structural differences between Hawrami and other Kurdish dialects have deepened this controversy. One of the differences is Hawrami’s complex system of Tense-Mood- Aspect (TMA), which this study aims to describe. A corpus of sound files and transcribed notes from NORM speakers of Hawrami living in Paveh has been used for this study. Analyses showed that TMA in Hawrami verbs consists of two tenses, past and present; five aspects including perfective, progressive imperfective, non-progressive imperfective, perfect and non-perfect ones; five moods including indicative, indicative/injunctive, subjunctive, imperative and conditional/optative ones. It was also revealed that, in Hawrami, perfective and imperfective aspects exist along with perfect and non-perfect ones. These possibilities together constitute 17 different categories, four of which in present tense and 13 others in the past. Besides, we found that Hawrami is mostly an ergative language, as 11 out of 17 TMA categories of this language have ergative case marking system. Ergative system characterizes itself with object agreement and adding some special pronoun clitics to the verbs.