تحليل اثر متقابل ژنوتيپ × محيط ( مديريت‌هاي زراعي) در ارقام يولاف بر مبناي تجزيه ضرايب مسير و‌ رگرسيون

Analysis of Genotype × Environment (Agronomic Practices) Interaction in Oat Genotypes Based on Path Coefficient Analysis and Regression

اين بررسي به‌منظور ارزيابي پايداري 9 ژنوتيپ‌ يولاف و يك رقم جو نسبت به مديريت‌هاي زراعي و هم‌چنين براي تعيين سهم هر يك از عوامل زراعي ( محيطي) در ايجاد اثر متقابل ژنوتيپ × محيط و تعيين پايدارترين جزء عملكرد در سال‌ زراعي 80-1379 در مزرعه پژوهشي دانشگاه صنعتي اصفهان واقع در لورك نجف‌آباد انجام شد. ژنوتيپ‌هاي يولاف شامل 4 رقم كانادايي و 5 لاين اصلاحي از تركيه بودند . محيط‌هاي مورد بررسي را سه تاريخ كاشت 20 مهر، 10 آبان و 30 آبان و سه تراكم كاشت 300، 375 و 450 بذر در متر‌مربع تشكيل دادند. براي هر محيط از طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار استفاده شد. تجزيه واريانس مركب براي صفات تعداد خوشه بارور در متر‌مربع، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه و عملكرد دانه تفاوت‌هاي ژنتيكي بسيار معني‌داري را بين ژنوتيپ‌ها نشان داد. به جز براي وزن هزار دانه براي بقيه صفات بين محيط‌هاي مورد ارزيابي اختلاف معني‌داري وجود داشت. عملكرد دانه و همه اجزاء آن اثر متقابل ژنوتيپ × محيط معني‌داري نشان دادند. نسبت مجموع مربعات اثر متقابل از كل تغييرات براي عملكرد دانه (37/22%) بيشتر از ساير صفات بود. تجزيه پايداري بر مبناي ضريب رگرسيون خطي نشان داد كه رقم بوير و لاين 28 با عملكرد بالاتر از ميانگين و ضريب رگرسيون خطي نزديك به 1 داراي سازگاري مطلوب هستند، در حالي‌كه رقم پيسر و جوماكويي به‌ترتيب با محيط‌هاي مساعد و نامساعد سازگاري خصوصي داشتند. بر مبناي ميانگين مربعات انحراف‌ از خط رگرسيون رقم بوير با كمترين انحراف پايدارترين رقم تشخيص داده شد. تجزيه ضرايب مسير آثار متقابل ژنوتيپ× محيط به‌روش تاي نشان داد كه جزء ژنوتيپي 3V (وزن دانه) مهم‌ترين جزء تأثير‌گذار بر عملكرد و پايداري است. بر اين‌اساس رقم بوير با دارا بودن بالاترين مقدار 3V پايدارترين ژنوتيپ پر‌محصول تشخيص داده شد. مقايسه اجزاي محيطي در روش‌ تاي، مرحله گرده افشاني و تشكيل دانه را حساس‌ترين مرحله رشد ژنوتيپ‌ها نسبت به عوامل محيطي معرفي نمود، از اين‌رو ارزيابي پايداري ژنوتيپ‌ها بر اساس جزء ژنوتيپي 2V (تعداد دانه در خوشه) سودمند نخواهد بود. در نهايت بر مبناي نتايج اين پژوهش، رقم بوير با عملكرد 8/5 تن در هكتار و واكنش پايدار در همه محيط‌ها به عنوان رقم مناسب شناخته شد.

This research was conducted at Rsearch Farm of Isfahan University of Technology to evaluate yield stability of 9 Oat (Avena sativa L.) genotypes and Makooi barley, to determine the contribution of each environmental factor to genotype × environment interaction, and to find the most stable yield component in these genotypes. Four Canadian cultivars and 5 Turkish breeding lines were included in this experiment. Three dates of planting (12 Oct. 31 Oct. and 21 Nov.) and three sowing rates (300, 375 and 450 seed m2) were used as 6 environments. In each environment a randomized complete blocks design with 3 replications was used. Grain yield, No. of panicle/m2, No. of seed/ panicle, and 1000-grain weight were measured. Result of combined analysis of variance showed highly significant (P < 0.01) difference among genotypes for all the studied traits. Significante differences were observed among environments for all the characteristics except for 1000-grain weight. Grain yield and its components showed highly significant genotype × environment interaction ffects. The ratio of genotype × environment interaction sum of square to total sum of square for grain yield (22.37%) was higher than other traits. Stability analysis based on regression coefficient showed that Boyer cultivar and Line No.28 with nearly b=1 and more than average yields were the most stable genotypes. Pacer cultivar and Makooi Barley had specific adaptations with suitable and unsuitable environments, respcctively. Based on deviation mean square, Boyer cultivar was the most stable one among high yielding genotypes. Tai’s path analysis of genotype × environment interaction showed that V3 genotypic component (Seed weight) was the most effective component of stability and yield. Boyer with the highest V3 score was the highest yielding and stable genotype. According to environmtntal component of path analysis, fertilization stage and grain filling period were the most sensitive growth stages to environmental conditions. Therefor, it is not effective to evaluate genotype stability according to V2 component (seed/panicle). Finally, according to the result of this experiment Boyer with grain yield of 5.8 t/ha and stable response in all environments was selected as a suitable cultivar for breeding programs or introduction for commertial production.