تأثير اقليم و قرق دراز مدت بر برخي از شاخص‌هاي بيولوژيكي كيفيت خاك در بخشي از مراتع زاگرس مركزي

Effects of Climate and Long-Term Grazing Exclusion on Selected Soil Biological Quality Indicators in Rangelands of Central Zagros

پژوهندگان بسياري دگرگوني پوشش گياهي در اثر چراي دام در منطقه زاگرس مركزي را بررسي نموده‌اند، اما مطالعه دقيقي در ارتباط با نقش اقليم و مديريت چرا در تغيير ويژگي‌هاي خاك در اين مناطق انجام نگرفته است. اين مطالعه با هدف بررسي نقش اقليم و قرق درازمدت بر ويژگي‌هاي بيوشيميايي خاك انجام شد. چهارده قرق مطالعاتي و مناطق مجاور چرا شده آنها در سه منطقه چادگان، پيشكوه و پشتكوه انتخاب و از دو عمق 5-0 و 15- 5 سانتي‌متري نمونه خاك جمع‌آوري گرديد و ويژگي‌هاي خاك شامل كربن آلي (OC)، نيتروژن كل (TN)، نسبت كربن آلي به نيتروژن كل (C/N)، كربن توده زنده ميكروبي (MBC)، نسبت كربن توده زنده ميكروبي به كربن آلي (Cmic/Coc) و كسر متابوليكي (qCO2) اندازه‌گيري يا محاسبه گرديد. كمترين ميزان OC، MBC، TN و Cmic/Coc در منطقه چادگان مشاهده گرديد كه عمدتاً به علت ورودي كمتر بقاياي تازه گياهي در اثر اقليم خشك‌تر مي‌باشد. مقادير اين ويژگي‌ها در مناطق پيشكوه و پشتكوه حدود 2/5 بود. اما به علت شدت بيشتر چرا در منطقه پشتكوه تفاوت شديد و معني‌داري بين مناطق چرا و قرق شده وجود دارد. نتايج Cmic/Coc و qCO2 نشان داد كيفيت كربن خاك در مناطق پيشكوه و پشتكوه مناسب‌تر مي‌باشد. در مجموع به نظر مي‌رسد مناطق پيشكوه و پشتكوه مي‌توانند با مديريت مناسب به سرعت احيا گردند در حالي كه در منطقه چادگان احياي خاك به زمان بسيار طولاني‌تري نياز خواهد داشت .

The effect of overgrazing on vegetation changes in central Zagros has been studied by a few scientists, but there is no detailed information on the impact of such practices on soil properties. The objective of this study was to assess the effect of climate and grazing management on selected soil biochemical properties. Fourteen experimental range sites protected against grazing as well as their adjacent overgrazed sites in Chadegan, Pishkuh and Poshtkuh were selected. In each site, samples were collected from the depths 0-5 and 5-15 cm. Soil organic C (OC), microbial biomass C (MBC), total nitrogen (TN), organic C to total N ratio (C/N), microbial biomass C to organic C ratio (Cmic/Coc) and metabolic quotient (qCO2) were measured and/or calculated. The results showed that the lowest SOC, MBC, TN and Cmic/Coc occur in Chadegan due to low fresh materials input. The above parameters in Pishkuh and Poshtkuh regions are 2.5 to 3 times greater than those in Chadegan area. Grazing intensity in Pishkuh is less than that in Poshtkuh region and there is no significant difference between grazed and protected sites in Pishkuh. But, there is a significant difference between grazed and protected plots in Poshtkuh due to a higher grazing intensity. Higher Cmic/Coc and lower qCO2 suggest that the quality of organic matter is better in Poshtkuh and Pishkuh. In conclusion, highly degraded rangelands in Pishkuh and Poshtkuh seem to be able to recover very quickly with proper management, while Chadegan region needs a much longer period of time to restore.