ارزيابي عملكرد، اسانس و شاخص هاي سودمندي كشت مخلوط افزايشي گياه دارويي زوفا (Hyssopus Officinalis) و عدس (Lens culinaris)

Evaluation of of yield, essential oil and productivity indices in different planting combinations in the intercropping of hyssop (Hyssopus officinalis) and lentil (Lens culinaris)

سابقه و هدف: كشت مخلوط مي‌تواند به‌عنوان يكي از راه‌هاي افزايش عملكرد و پايداري توليد در واحد سطح مطرح باشد. همچنين، گياهان دارويي نقش بسيار مهمي در سلامت انسان دارند. بسياري از مردم در كشورهاي مختلف جهان به سمت مصرف اين داروها گرايش پيدا كرده‌اند. نياز براي اين گياهان به دليل توليد داروهاي گياهي، محصولات آرايشي و بهداشتي در بازارهاي ملي و بين‌المللي رو به افزايش است. بنابراين بهبود كيفيت فرآورده‌هاي طبيعي از گياهان دارويي ضروري به‌نظر مي‌رسد. به‌منظور بهبود كيفيت گياه دارويي زوفا (Hyssopus officinalis) و حاصلخيزي خاك به‌وسيله تثبيت زيستي نيتروژن با باكتري‌ها توسط عدس (Lens culinaris)، آزمايشي به‌صورت تركيب‌هاي مختلف كشت مخلوط زوفا و عدس انجام گرديد. مواد و روش‌ها: آزمايش در سال 1395 در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه بين‌المللي امام خميني (ره) اجرا شد. تيمارهاي آزمايش شامل كشت خالص زوفا (A)، كشت خالص عدس (B)، 100% زوفا + 25% عدس(C)، 100% زوفا + 50% عدس (D)، 100% عدس+ 25% زوفا (E) و 100% عدس+ 50% زوفا (F) بودند. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه بيشترين ميزان وزن تر و خشك زوفا در واحد سطح، از كشت خالص آن (A) و كشت مخلوط 100% زوفا + 25% عدس ( C) به‌دست آمد. بيشترين ميزان اسانس زوفا در حالت كشت مخلوط 100% زوفا + 25% عدس (C) و كشت مخلوط 100% زوفا + 50% عدس (D) حاصل گرديد كه از نظر آماري تفاوت معني‌داري با هم نداشتند. مقايسه ميانگين عملكرد اسانس زوفا در واحد سطح نشان داد كه كشت خالص زوفا (A) و كشت مخلوط 100% زوفا + 25% عدس (C) بيشترين مقدار را نشان داده و از لحاظ آماري با هم تفاوت معني‌داري نداشتند. بيشترين مقدار عملكرد عدس در كشت خالص آن به دست آمد كه باحالت‌هاي مختلف كشت مخلوط تفاوت معني‌داري نشان داد. كم‌ترين عملكرد عدس در واحد سطح از تيمار C (100% زوفا + 25% عدس) به دست آمد. همچنين نتايج مقايسات ميانگين نشان داد كه تيمار D (100% زوفا + 50% عدس) بالاترين ميزان وزن هزار دانه را به خود اختصاص داد كه با تيمارهاي B (كشت خالص عدس) و C (100% زوفا + 25% عدس) در يك گروه آماري قرار گرفت. علاوه بر اين مقايسه ميانگين‌ها نشان داد كه كشت خالص زوفا (تيمار A) و 100% عدس+ 25% زوفا (تيمار E) بالاترين ميزان نيتروژن برگ زوفا و كشت خالص عدس (تيمار B) بالاترين ميزان نيتروژن دانه عدس را به همراه داشت. تمام نسبت‌هاي اختلاط زوفا و عدس (به‌استثناي كشت مخلوط 100% عدس+ 50% زوفا – تيمار F)، LER بزرگ‌تر از يك داشتند كه برتري كشت مخلوط نسبت به تك‌كشتي را نشان مي‌دهد. لازم به ذكر است كه تيمارهاي C (100% زوفا + 25% عدس) و D (100% زوفا + 50% عدس) بالاترين ميزان LER را به خود اختصاص دادند. نتيجه‌گيري: به‌طوركلي نتايج نشان داد كه كشت مخلوط زوفا و عدس مي‌تواند با بهبود استفاده از منابع، موجب ثبات در توليد گردد. همچنين از طريق كاهش مصرف نهاده‌هاي شيميايي با تثبيت نيتروژن در جهت توليد اكولوژيك گياهان دارويي به‌طور قابل‌ملاحظه‌اي مؤثر باشد.

Background and objectives: Intercropping can be considered as one of the ways to increase yield and sustainability of production per unit area. Also, medicinal plants play an important role in human health in the world. Many people in different countries of the world tend to use these drugs. The need for these plants is increasing due to the production of herbal medicines and cosmetics in the national and international markets. Therefore, improve quality of natural medicinal plants is an absolute necessity. In order to improvement of soil fertility and hyssop (Hyssopus Officinalis) guality by biological nitrogen fixation with bacteria is known by lentil (Lens culinaris), the experiment was conducted to evaluate the different combinations of intercropping hyssop and lentil. Materials and methods: The experiment was performed in 2016, based on randomized complete block design with three replications in the Research Field of Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran. The experimental treatments includes: pure culture of hyssop (A), pure culture of lentil (B), 100% hyssop + 25% lentil (C), 100% hyssop + 50% lentil (D), 100% lentil + 25% hyssop (E) and 100% lentil + 50% hyssop (F). Results: The results of this study showed that the highest dry weight of hyssop per unit area was obtained from its pure culture (A) and 100% hyssop + 25% lentil (C). The highest content of hyssop essential oil (without statistical difference) was obtained from 100% hyssop + 25% lentil (C) and 100% hyssop + 50% lentil (D). Means comparison of hyssop essential oil yield per unit area showed that the pure culture of hyssop (A) and 100% hyssop + 25% lentil (C) had the maximum amounts without statistical difference. The yield of lentil in its solecropping treatment showed the highest value, which showed a significant difference with different intercropping treatment. The lowest yield of lentil per unit area was obtained from treatment C (25% lentil + 100% hyssop), which showed a significant difference with other treatments. Also, the results of mean comparisons showed that D treatment (100%hyssop + 50%lentil) had the highest 1000-grain weight, which was subjected to B (sole cropping of lentil) and C (25% lentil + 100% hyssop) treatments in the same statistical group. Comparison of mean values showed that sole cropping (A) and 100% lentils + 25% hyssop (E) had the highest leaf nitrogen content and lentil solecropping (B) had the highest nitrogen content in lentil seed.The comparison of Land Equivalent Ratio (LER) showed that all mixing ratios of hyssop and lentil (with the exception of 100% lentil + 50% hyssop - F) had the LER>1 which shows the lead of intercropping to pure culture. It should be noted that treatments C (100% hyssop + 25% lentil) and D (100% hyssop + 50% lentil) had the highest LER. Conclusion: Overall, the results showed that the intercropping of hyssop and lentil could stabilize the production by improving the use of resources. Also it could be significantly effective by reducing the consumption of chemical inputs with nitrogen fixation towards the ecological production of medicinal plants.