بررسي و تحليل جنگ قدرت‌هاي محلي و بين‌المللي در زنجان در دوره‌ي جنگ جهاني اول(1294ـ 1298ش/ 1914ـ 1918م)

با اشغال ايران در جنگ جهاني اول، شهرهاي اين سرزمين به ميدانِ رقابت قدرت‌هاي موجود در آن تبديل شد. زنجان يكي از اين شهرها بود. پرسش اين‌جاست كه عملكرد جناح‌هاي صاحب قدرت در زنجان، در طول اين جنگ، چه بود و چه پيامدهايي داشت؟ پژوهش حاضر به شيوه‌ي گردآوري اسنادي و ميداني در پي پاسخ به پرسش مذكور است. اين شهر در طول جنگ، به صحنه‌ي كشاكش سه قدرتِ اشغال‌گران بيگانه، خوانين محلي و حاكم شهر، تبديل شد. دو قدرت نخست، از منابع مادي و انساني زنجان در جهت منافع خود بهره‌جويي كردند. قدرت سوم نيز، با پيش گرفتن سياستي واقع‌بينانه و متناسب با شرايط موجود، از تمام استعداد ممكن خود براي سازمان­دهي شهر زنجان و نواحي اطراف استفاده نمود. سياست حكومت مركزي در زنجان به سببب ضعف در ارتباط با قدرت نخست، سياستي انفعالي و در ارتباط با اختلافات قدرت دوم و سوم، دعوت به مصالحه و كسب رضايت آن‌ها بود. نبرد قدرت‌ها در اين شهر، باعث بي‌نظمي، كاهش جمعيت، مهاجرت، بيكاري، تعطيلي صنايع محلي و اختلال در تجارت شد.