چكيده فارسي :
خاك‌هاي گچي از جمله خاك‌هاي مشكل‌آفرين است كه در اثر تماس با آب و انحلال، تهديدي براي انواع سازه‌هاي عمراني به‌ويژه سازه‌هاي آبي محسوب مي‌شوند. عوامل متعددي بر ميزان و شدت انحلال ذرات گچ تأثير دارند. نوع گچ، بافت خاك، ميزان گچ موجود در خاك، شيب هيدروليكي و دماي محيط و آب جاري از محيط خاك گچي، از جمله مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار بر كيفيت و كميت انحلال است. در اين پژوهش، اثر عوامل محيطي شامل شيب هيدروليكي و دماي آب در ميزان انحلال گچ مورد بررسي قرار گرفته است. بدين‌منظور ابتدا نمونه‌هاي خاك گچي به‌طور مصنوعي و با افزودن مقادير مختلفي از سنگ گچ طبيعي شامل صفر، 5، 10، 20 و 30 درصد وزني به يك خاك با بافت رسي تهيه و سپس هريك از نمونه‌هاي خاك گچي تحت شيب‌هاي هيدروليكي مختلف شامل 0/5، 1، 2، 5 و 10 آبشويي شدند. نتايج آزمايش‌هاي انجام شده، نشان داد با افزايش درصد گچ، ميزان انحلال خاك نيز افزايش مي‌يابد. همچنين شدت آبشويي يعني نسبت مقدار گچ خارج شده از خاك به‌مقدار گچ اوليه موجود در خاك، با افزايش درصد گچ خاك كاهش مي‌يابد. علاوه‌بر اين، با افزايش شيب هيدروليكي، سرعت خروج آب و در نتيجه مقدار آب خارج شده از محيط خاك گچي در مدت زمان معين افزايش يافته و ميزان گچ بيشتري از محيط خارج مي‌شود. همچنين، مقدار دما تأثير مستقيمي بر ميزان انحلال دارد، به‌طوري‌كه با افزايش دما ميزان انحلال در دماي 50 درجه سانتي‌گراد، 2/5 برابر ميزان انحلال در دماي 5 درجه سانتي‌گراد و 1/6 برابر ميزان انحلال در دماي 20 درجه سانتي‌گراد است.
چكيده لاتين :
Gypsiferous soils are one of the problematic soils which, due to solubility and contact with water, are a threat to various
civil structures, especially water structures. Various factors affect the rate and amount of gypsum particles solubility.
Gypsum types, the soil texture, the amount of gypsum in soil, the hydraulic gradient, and temperature and flowing water
from gypsum soil are the major factors affecting the quality and quantity of the gypsum solution. In this research, the
effects of some peripheral conditions including water temperature and hydraulic gradient on the solubility of gypsum
soils were studied. To this aim, samples of gypsum soils were provided artificially by adding various rates of the natural
gypsum rock including 0, 5, 10, 20 and 30 percent by weight of clay soil. Then, all gypsum soils were leached under
five hydraulic gradients levels including 0.5, 1, 2, 5 and 10. The results indicated that the rate of Gypsum in the soil had
a direct effect on the rate of solution in a way that by increasing the percent of Gypsum, the rate of solubility was
increased. Also, the rate of leaching (the rate of the derived Gypsum from soil to the primary rate of Gypsum) was
decreased by increasing the rate of Gypsum. In addition, by increasing hydraulic gradient, the speed of water and its
amount in soil environment within a specified time were raised; further the rate of gypsum was increased too. Also, it
was found that the rate of the solubility was increased directly by the temperature. The solubility rate of the gypsum soil
at 50 C0 was found to be 2.5 and 1.6 times greater than that of the soil at 5 and 20 C0, respectively.
