محمد عابدالجابري؛ چرايي انحطاط مسلمانان و راه‌رهايي از آن

با گذشت چندين قرن از مواجهه اسلام با غرب، سؤال «چه بايد كرد تا از انحطاط رهايي يافت؟» همچنان دغدغۀ اصلي متفكران و انديشمندان مسلمان است. هر متفكري با ارائۀ روشي خاص، دغدغۀ احياي سنت هاي اسلامي را در سر مي پروراند و بدين ترتيب طيف گوناگوني از راه حل ها پديد آمده است. يكي از اين راه ها متعلق به محمد عابدالجابري، نوانديش عقل گراي مغربي است. به عقيدۀ عابدالجابري، جوامع اسلامي، به دليل غفلت از سنت ابن رشد و عدم نقد ميراث گذشتۀ خود در انحطاط و عقب ماندگي به سر مي برند. عقل عربي (نه الزاماً عقل اسلامي) داراي ساختارهاي مخصوصي است كه آن را از عقل غربي متمايز مي كند. تكيه بر سنت هاي اسلامي و خوانشي نوين از فلسفۀ اندلس مخصوصاً ابن رشد مي تواند به سؤال «چه بايد كرد تا از انحطاط رهايي يافتِ؟» مسلمانان در عصر جديد پاسخ مطلوبي بدهد. به عقيدۀ وي، انديشۀ ابن رشد، دين و فلسفه را از هم جدا مي كند ؛ تسامح سياسي و عقيدتي را مطلوب، نقد را عامل شكوفايي و عقل و دين را داراي كارويژه هاي مخصوص خود مي داند؛ و عقل را ابزاري براي نقد معرفي مي كند. بنابراين از نظر وي، ضروري است جهت احياي اين سنت عقلاني دست به خوانشي نوين از فلسفۀ مغرب و اندُلُس بزنيم.