برآورد تلفات حاصلخيزي خاك با استفاده از رسوبات نهشته‌شده در سدهاي اصلاحي (مطالعۀ موردي: سراب حوزۀ آبخيز صفارود شهرستان رامسر)

فرسايش خاك و تلفات عناصر غذايي و مواد آلي متعاقب آن اثرات مستقيم و غير مستقيمي از كاهش توليد و سودبخشي تا آلودگي­هاي فيزيكي و شيميايي منابع آب دارد. يكي از مهم­ترين پيامدهاي فرسايش هم براي محيط منشأ آن و هم براي چرخه­هاي اقتصادي كاهش حاصلخيزي خاك است. تلفات حاصلخيزي خاك معمولاً با تجزيه و تحليل رسوبات منتقل شده در رواناب ناشي از باران طبيعي يا شبيه­سازي شده در پلات­هاي آزمايشي مطالعه مي­شود اما در اين تحقيق تلفات حاصلخيزي خاك با تجزيه و تحليل رسوبات نهشته شده پشت سدهاي اصلاحي كه با هدف كنترل فرسايش و تثبيت پروفيل طولي در آبراهه­ هاي حوزۀ آبخيز صفارود شهرستان رامسر طي سال­هاي 1373 الي 1388 احداث گرديده­اند، بررسي شد. بدين منظور تلفات خاك با تعيين چندين ويژگي فيزيكو- شيميايي رسوبات نهشته شده در پشت سدهاي اصلاحي منتخب و مقايسۀ آنها با همان ويژگي­هاي خاك منشأ بررسي شد. در بخش تجزيه و تحليل ويژگي­هاي فيزيكو- شيميايي خاك، نتايج نشان داد كه اغلب خاك­هاي مورد مطالعه داراي بافت شني، غير شور، خنثي، آهكي و غيرسديمي هستند. بر اساس تقسيم­بندي مقدار ماده آلي، تقريباً 60 درصد از خاك­هاي مورد مطالعه داراي ساختمان ضعيف و پايداري ساختماني كمي هستند و غالباً در كلاس متوسط فرسايش­پذيري خاك قرار دارند. در بخش تلفات حاصلحيزي خاك، نتايج نشان داد كه فرسايش نه فقط منجر به از دست رفتن اجزاء معدني جامد خاك مي­شود بلكه همچنين منجر به تلفات مواد آلي و مواد مغذي شيميايي خاك مي­شود. تغيير در خصوصيات خاك در نتيجۀ فرسايش خاك اساساً به دليل كاهش عمق مؤثر بر سطح حاصلخيزي تأثير مي­گذارد. يك كاهش معني­داري در مقدار كرين و نيتروژن و همۀ عناصر ماكرو و ريزمغذي­ها ايجاد مي­شود. تلفات كربن، ازت، فسفر، پتاسيم، سديم و مجموع كلسيم و منيزيم در منطقۀ مورد مطالعه به ترتيب به ميزان 26 /6588، 78 /1921، 71/ 19، 53 /6، 89/ 19 و 13/ 503 گرم در هكتار در سال است كه اين ميزان تلفات تهديدي جدي براي فرايندها و فعاليت­هاي مرتبط با حاصلخيزي خاك از جمله توسعۀ پوشش گياهي در منطقه است.