پديد آورندگان :
قلي پور، محمدالله دانشگاه علوم پزشكي بابل , گرجي، نرجس دانشگاه علوم پزشكي بابل , معيني، ريحانه دانشگاه علوم پزشكي بابل , معمارياني، زهرا دانشگاه علوم پزشكي بابل
كليدواژه :
طب ايراني , دارورساني از راه بيني , سردرد , گياهان دارويي
چكيده فارسي :
زمينه و هدف
امروزه دارورساني از راه بيني، به عنوان يك روش جايگزين براي تزريق و مصرف خوراكي دارو در نظر گرفته ميشود. اين روش در طب سنتي ايراني، به عنوان يكي از مسيرهاي مصرف دارو مورد توجه بوده است. هدف از اين مطالعه، معرفي الگوهاي دارورساني از مسير بيني از ديدگاه طب سنتي ايراني در بيماريهاي سر و گردن در دوره تمدن اسلامي است.
مواد و روش ها:
بخشهاي مرتبط با بيماريهاي سر و گردن از كتب مرجع طب سنتي ايراني (قرن 3 تا 13 ق.) استخراج گرديد. مطالب مرتبط با واژگان كليدي مطالعه و مترادفات آن ها به صورت خط به خط مطالعه و فيشبرداري شد. مستندات جمع آوري شده بر اساس بازه زماني، روش مورد اشاره و نوع بيماري طبقه بندي شدند.
ملاحظات اخلاقي:
صداقت و امانتداري در ارجاع متون به رفرنس هاي مورد استفاده رعايت گرديد.
يافته ها:
اشكال دارورساني از راه بيني شامل جامدات به صورت پودرهاي دميدني درون بيني (نفوخ، عطوس)، پاشيدنيها (ذرور) و خميرها (شياف و فتيله)، مايعات به صورت چكاندني (سعوط) و استنشاقي (نشوق) و انواع گازي بخور، حمام بخار (انكباب)، بوييدني (لخلخه، شموم، غوالي) طبقه بندي مي شدند. سعوط بيشتر از ساير روشها مورد استفاده بود و سردرد رايج ترين بيماري بود كه اين روش براي آن استفاده مي شد.
نتيجه گيري:
دارورساني از راه بيني در طب سنتي ايراني براي چندين نوع بيماري مورد استفاده قرار مي گرفت. اين روش با محاسني مانند كاربرد آسان، غالبا بدون درد، مقرون به صرفه و سرعت جذب بالا و محدوديتهايي مانند احتمال آسيب مخاط بيني، محدوديت در انتقال دارو از راه بيني و عدم خروج دارو پس از استفاده، از پتانسيل بالايي براي تحقيقات آينده برخوردار است.
چكيده لاتين :
Background and Aim
Nowadays, nasal drug delivery (NDD) is much considered as an appropriate alternative method instead of oral and parenteral injection. These approaches were presented in Persian Medicine (PM) as an important way of drug administration especially for neurological disorders. The aim of this study is to introduce types of NDD from the viewpoint of PM for head and neck diseases in the period of Islamic civilization.
Materials and Methods
The parts related to head and neck diseases were searched in the main PM reference books from the 3rd to the 13th century. Documents related to study keywords including Inkibab, Bakhur, Zaroor, Saoot, Shamoom, Shiaf, Atoos, Ghavali, Lakhlakhah, Nashoogh, Nafookh and their similarities were copied and studied line-by-line. The collected documents were categorized by timeframe, the method mentioned and type of disease.
Ethical Considerations:
Honesty and trustfulness were observed by referring texts to the refrences used.
Findings
NDD forms including solids were classified into nasal insufflation (Nafookh, Atoos), splashes (Zarur) and dough (wax) includind suppository and wick, liquids were as nasal dibbling (Saoot) and liquid sniff formulations (Nashoogh) and gaseous forms were as fumigation (Bakhoor), vapor bath (Inkibab), inhalation (Lakhlakhah), aromatic agents (Shamoom, Ghavali). Saoot was used more than the other methods and the illness which most recommended was headache. Discussion and
Conclusion
NDD were advised in PM for several diseases. This method with a lot of benefits like easy to use, often painless, affordable and high efficiency and some side effects such as nasal mucosal injury, limitation in drug transmission through the nose and no drug withdrawal after usage has high potential for future researches.
