معناي فرديت و تعادل تراژيك در اشعار حافظ (نگرشي به اشعار حافظ از ديدگاه امر ديونيزوسي و آپولوني در فلسفه‌ هنر نيچه)

تعادل تراژيك در فلسفه هنر نيچه عبارت از جمع و تعادل بين امر ديونيزوسي و آپولوني است. امر ديونيزوسي نيرو و ميل به يگانگي با امر خاستگاهي و آري گويي به آن و امر آپولوني همين آري گويي در قالب زندگي ا ست. حركت به سمت يكي شدن با اراده خاستگاهي به نحو ديونيزوسي در شعر حافظ و سنت عرفاني همان حالت سكر عارفانه است كه با نماد مي و ساقي معين مي شود. به نحو سنتي در عرفان حركت به سمت يكي شدن با امر خاستگاهي و فناي در آن همواره ارزش مطلق است، اما امر تراژيك با اين متفاوت است. امر تراژيك ضمن حفظ اين ميل، امر خاستگاهي را در تجليات آن يعني در طبيعت و زندگي و فرديت نيز جويا مي شود. تعادل تراژيك را بايد آري گويي به تمام ابعاد هستي دانست كه اين امر در شعر حافظ معادل «رضا» و حاصل «رندي» است. حافظ بر خلاف سنت عرفاني كه يكسره سُكري يا صحوي يعني در جهت فناي در خدا يا زهدِ ريايي يا آميزه اي بيروح از آنها  قرار داشت راه حلي براي ماندن در عرصه تراژيك هستي ارائه داد تا نه در فنا، بلكه در رضا بر اساس «رندي»، از سرمستي حضور وجود بهره گيرد .