مطالعۀ تطبيقي شيوۀ توليد و بهره‌برداري كشاورزان ساكن و غير‌ساكن از منابع روستا (مطالعۀ موردي: دهستان حومه، شهرستان هرسين)

امروزه روستاها در سايۀ پيشرفت ارتباطات و گسترش تبادلات گوناگون، فضايي بسيار پوياتر از گذشته دارند. در چنين بستري، خانوارهاي چندفضايي نظير كشاورزان غايب شكل گرفته‌اند. هدف پژوهش حاضر، شناسايي ويژگي‌هاي اين گروه از بعد نحوۀ سازماندهي توليد و بهره‌برداري از منابع توليدي روستاست. در اين راستا، 6 روستاي نمونه از دهستان حومۀ شهرستان هرسين انتخاب شدند. از 196 خانوار ساكن اين روستاها طبق فرمول كوكران، نمونه‌اي برابر 140 خانوار محاسبه شد و 90 نفر كشاورز شهرنشين نيز تمام‌شماري شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه بود كه روايي آن را متخصصان موضوعي تأييد كردند و پايايي آن با آزمون آلفاي كرونباخ تأييد شد (0.838= α). يافته‌ها نشان داد، فعاليت‌هاي باغداري و دامداري در كشاورزان غايب به‌شدت كمتر از همگنان ساكن روستاست. اراضي آبي و باغي آنها نيز كمتر است و به‌طور عمده در روستا خانه ندارند و در مقابل، وسايل نقليۀ شخصي بيشتري دارند. مالكيت ماشين‌آلات كشاورزي در بين آنها ناچيز است و اغلب اجاره مي‌كنند. از نظر رعايت تناوب زراعي و كشت دوم از كشاورزان مقيم عملكرد ضعيف‌تري دارند. اتكاي بيشتري به نيروي كار دستمزدي دارند و ميزان بيمه‌پذيري در آنها بسيار كم است.‌ علاوه بر اينكه درآمد خود را كمتر از كشاورزان ساكن ارزيابي مي‌كنند، عمدۀ مازاد اقتصادي خود را در شهر سرمايه‌گذاري مي‌كنند. در قياس با كشاورزان ساكن، عملكرد خود در كليۀ مراحل توليد را ضعيف‌تر ارزيابي كرده‌اند و آزمون همبستگي نشان داد، اين ضعف عملكرد تا حد زيادي با عامل فاصله از روستا، سال‌هاي سكونت در شهر، مدت سكونت فصلي در روستا و ميزان اراضي زراعي در ارتباط است؛ بنابراين پيش از هرگونه سياستگذاري و اقدام در ارتباط با توسعۀ روستاها و كشاورزي كشور، گونه‌شناسي كشاورزان و راهبردهاي معيشت ايشان و نيز آسيب‌شناسي روندهاي جاري توليد و بهره‌برداري از منابع روستا در ارائۀ الگوي مديريت بهينۀ اين منابع راهگشاست.