شناخت عناصر سايه‌انداز در مسكن سنتي دزفول

Recognition of the Shading Elements in Traditional Houses of Dezful

معماري هر سرزمين و هر فرهنگي، از ويژگي‌هاي خاصي برخوردار است كه آن ويژگي‌ها هويت معماري آن سرزمين را تعريف مي‌كنند. در شهرهاي تاريخي ايران از تمهيدات بسياري جهت ايجاد آسايش و بالا بردن كيفيت محيط استفاده شده است كه با مطالعه كالبد و خصوصيات فيزيكي در اين محدوده‌ها مي‌توان تعريف مناسبي از آن‌ها ارائه نمود. بالا بودن دماي هوا و تابش زياد در نواحي گرم سبب شده تا شرايط فيزيكي در جهت تامين آسايش با راهكارهاي بسياري در زمينه ايجاد سايه همراه شود. اين راهكارها به زيبايي با وجوه زيباشناختي ساختمان‌ها تركيب شده و همين هماهنگي سبب خلق آثار بديعي شده است. در اين مطالعه كوشش شده تا با تمركز بر محيط فيزيكي و كالبدي بافت تاريخي شهر دزفول، نحوه كنترل تابش و عوامل مختلف در زمينه ايجاد سايه در سطح ساختمان‌ها و فضاهاي داخلي از سويي و محيط شهري از سوي ديگر شناسايي شود. براي انجام اين تحقيق با استفاده از روش توصيفي، نمونه‌هاي مطالعاتي از مسكن سنتي و محدوده‌هايي از بافت تاريخي كه داراي كمترين تغييرات در فرم كالبدي بوده‌اند، انتخاب شده و اجزاي سايه‌اندازي در آن‌ها شناسايي و به‌صورت يكپارچه در يك مدل ارائه شده است. بر اين اساس با توجه به مطالعات صورت گرفته، در بافت مذكور براي درك بهتر اين عناصر مدلي سه بعدي با توجه به جزييات فضايي و عوامل سايه‌اندازي در محله صحرابدرمغربي و محدوده خانه تاريخي سوزنگر ايجاد شده و هر يك از اين اجزاء در دو گروه سايه‌اندازهاي معماري و سايه‌اندازهاي شهري توصيف شده‌اند. به‌طور كلي مي‌توان اجزاي سايه‌انداز در معماري محدوده را در سه دسته عناصر نورگير، عناصر نورگير سايه انداز و عناصر سايه‌انداز تعريف نمود. شناخت مناسب اين اجزاء و توجه به نحوه عملكرد آن‌ها مي‌تواند منجر به فهم الگوهايي تعميم‌پذير در زمينه كنترل شرايط محيطي از سويي و جزييات فضايي در جهت ارتقاي كيفيت‌هاي زيباشناختي در فضاهاي سكونتي امروز ‌شود.

Architecture of every territory and every culture features its own specific properties that per se define the architectural identity of a land. In Iran’s historical cities, many preparatory works are applied for creating comfort and elevating the environment quality and the study of the physical context and properties in these areas enables offering of a proper definition of them. The high temperature and intensive irradiation in the hot regions have caused the accompaniment of the physical conditions with many solutions for creating shades parallel to the supply of comfort. These solutions have been beautifully blended with the aesthetical aspects of the buildings and this same coordination has led to the creation of innovative works. In the present study, efforts have been made through concentrating on the physical and contextual environment of the historical texture in the city of Dezful to identify the irradiation control method and various factors for creating shade in the building level and in the interior spaces, on the one hand, and urban environment, on the other. To perform this study, a descriptive method was employed to select the study samples from amongst the traditional houses and historical texture areas with the lowest changes in their contextual forms following which their shading components were identified and integrated into a model. Based thereupon, considering the studies performed in this regard, a 3D model was created for better understanding of these elements according to the spatial details and shading factors in Sahrabedar Maghrebi Neighborhood and Suzangar Historical Houses area and each of these components were described in two groups of architectural shaders and urban shaders. In general, the shading components of the area’s architecture can be defined in three-element sets, namely skylight, skylight- shader elements and shading elements. The proper recognition of these components and paying attention to their performance can lead to the understanding of the generalizable patterns regarding the control of the environmental conditions, on the one hand, and the spatial details for enhancing the aesthetical qualities of today’s residential spaces, on the other.