بازخواني انتقادي عمل‌گرايي اجتماعي جورج هربرت ميد بر مبناي حكمت متعاليه

جورج هربرت ميد بنيان‌گذار پراگماتيسم و عمل‌گرايي اجتماعي است كه بعدها توسط بلومر و ديگر شاگردان وي توسعه پيدا كرد. اين رويكرد نوهگلي، به اعتراف ميد، مباني و پيش‌فرض‌هايي را به لحاظ هستي‌شناختي؛ يعني درون‌ذات‌بودگي وجود، حركت جوهري، «خود»، زبان و امثال آن‌ها دارد. هستي و نيز «خود» در فرآيند و پويا لحاظ مي‌شود كه در كنش اجتماعي، «خود» شكل مي‌گيرد. در پژوهش حاضر اين مباني و نحوه‌ي ارتباط آن‌ها صورت‌بندي مفهومي شده و در گام بعد، بر مبناي حكمت متعاليه مورد نقد و ارزيابي انتقادي قرار گرفته است. حكمت متعاليه درون‌ذات‌بودگي وجود را برنتافته و در حركت جوهري، محرّك و متحرك را قابل جمع نمي‌داند، لذا در مناسبات ماده و صورت، ماده را معدّ براي افاضه صورت مي‌داند؛ نه اينكه علت و مقتضي آن باشد. «خود» نيز جوهري است كه در نوع نسبت با وجود شكل مي‌گيرد و كنش اجتماعي نيز اعدادي براي اين نسبت ايجاد مي‌كند؛ ولكن صورت از محركِ غيرمتحرك افاضه مي‌شود و عينيت خويش را از آن طلب مي‌كند و نه از زبان. «خود» واقعي انسان داراي مراتب مختلفي است؛ يعني «خود» نباتي، «خود» حيواني و «خود» انساني است كه از زبان به عنوان وجود اعتباري براي مفاهمه و مقصود خويش سود مي‌جويد. روش پژوهش در اين مقاله، تحليلي انتقادي است.