روايت‌پژوهي تجارب زيسته‌ي ديني دانشجويان

ميان صورت‌بندي آرماني هر دين و حضور عيني آن در ميان مومنان و جامعه هميشه فاصله وجود داشته است. متوليان و مبلغان و نهادهاي رسمي اديان، رسالت خود را كاستن اين فاصله و تقريب مومنان به تصوير آرماني دين و سلوك ذيل آن معرفي مي‌كنند. صرف‌نظر از مناقشات كلامي بر روي امكان‌هاي متصور براي دينداري يا هر نسبت ديگري كه مي‌توان ميان دين و فرد در نظر گرفت، مطالعه‌ي دين از نظرگاه مومنان و شيوه‌هايي كه پاي دين به زندگي ايشان باز شده و حيات آن‌ها را تحت تاثير قرار مي‌دهد، در شناسايي و آسيب‌شناسي مكانيزم‌ها و عوامل جامعه‌پذيري ديني يا دين‌گريزي از اهميت بسياري برخوردار است. در اين پژوهش سعي شده است با استفاده از داده‌هاي حاصل از مصاحبه‌هاي عميق با 19 نفر از دانشجويان دانشگاه‌هاي تهران و شريف، تجارب زيسته‌ي ديني ايشان موردبررسي قرار گيرد. به‌منظور دستيابي به ديدگاه‌هاي افراد، از روش‌هاي روايت‌پژوهي و پديدارشناسي استفاده شده است. نتايج حاكي از آن‌اند كه در ميان دانشجويان موردمطالعه، چهار نوع كلي از ارتباط افراد با دين را مي‌توان تشخيص داد. اين روابط، ذيل چهار عنوان كلي منكران و لاادري‌ها و معترفان و كل‌گرايان مقيد صورت‌بندي شده‌اند. افراد در هر كدام از اين دسته‌ها، بسته به زمينه‌ي شكل‌گيري تجاربشان، استراتژي‌هاي متفاوتي را براي سامان‌دادن به زندگي عملي خويش اتخاذ مي‌كنند. در نهايت، استراتژي‌هاي مختلف افراد ذيل عناوين «كناره‌گيري و خودآييني» و «بي‌اعتنايي و التزام گزينشي» و «تحكيم و تقويت» و «خودآييني مسئوليت‌گريز» و «بازتعريف دين در چارچوب عرف» و «بازتعريف دين در چارچوب تامين آرامش» صورت‌بندي و معرفي شده‌اند.