ارزيابي انرژي مصرفي و تحليل اقتصادي توليد گندم آبي در كشور

با افزايش روزافزون جمعيت و محدوديت‌هاي انرژي، دسترسي به انرژي كافي در آينده مشكل خواهد بود. ارزيابي بيلان انرژي مي‌تواند يك روش علمي براي اندازه‌گيري ميزان ثبات و پايداري يك اكوسيستم زراعي باشد. هدف از انجام اين پژوهش، ارزيابي روند انرژي مصرفي و تحليل اقتصادي توليد گندم آبي در هفت استان كشور شامل البرز، اصفهان، اردبيل، خراسان‌رضوي، خوزستان، گلستان و همدان بود. اطلاعات مورد نياز اين تحقيق از طريق تكميل پرسشنامه و مصاحبه حضوري با كشاورزان توليدكننده گندم آبي در استان‌هاي مورد مطالعه‌ جمع‌آوري شد. سپس با استفاده از معادلات هم‌ارز انرژي، مقدار نهاده‌هاي مصرفي و ستانده‌هاي توليد، انرژي ورودي و خروجي و شاخص‌هاي انرژي ارزيابي شد. نتايج نشان داد كه بيش ترين و كم ترين انرژي ورودي با مقادير 104701 و 26198.07 مگاژول بر هكتار به‌ترتيب از استان‌هاي خراسان‌رضوي و گلستان به‌دست آمد. استان‌هاي البرز و خراسان‌رضوي با مقادير 162169.28 و 122297.53 مگاژول بر هكتار به‌ترتيب بيش ترين و كم ترين انرژي ستانده را در توليد گندم آبي داشتند. بيش ترين سهم انرژي نهاده‌هاي مصرفي براي استان‌هاي البرز، اردبيل، خوزستان، گلستان و همدان مربوط به انرژي كودهاي شيميايي و براي استان‌هاي اصفهان و خراسان رضوي انرژي آبياري بود. ميانگين انرژي ورودي، انرژي ستانده، كارايي انرژي، بهره‌وري انرژي و افزوده خالص انرژي در استان‌هاي مورد مطالعه به‌ترتيب 58308.83 مگاژول بر هكتار، 136092.15 مگاژول بر هكتار، 2.87، 0.212 كيلوگرم بر مگاژول و 77783.31 مگاژول بر هكتار به دست آمد. ماشين‌هاي كشاورزي با 34.87 درصد بيش ترين سهم هزينه توليد را داشتند. بيش ترين و كم ترين بهره‌وري انرژي ورودي براي استان‌هاي گلستان و خراسان‌رضوي به‌ترتيب با مقادير 0.38 و 0.08 كيلوگرم بر مگاژول تعيين شد. ميانگين نسبت فايده به هزينه 2.16 و شاخص بهره‌وري اقتصادي 0.154 كيلوگرم در هزار ريال به‌دست آمد. به طور كلي، نتايج اين تحقيق نشان داد كه توليد گندم آبي در مناطق مورد مطالعه از نظر بيلان انرژي، توجيه‌پذير و از نظر اقتصادي، مقرون به‌صرفه است. بنابراين، ضمن حفظ پايداري انرژي در توليد و اصول كشاورزي حفاظتي، مي توان اقدام به افزايش سطح زير كشت توليد گندم آبي در مناطق مورد مطالعه كرد.