تحليل فضايي تغييرات اندازه شهر با ميزان آسيب‌پذيري اجتماعي؛ مطالعه موردي: شهرهاي با بيش از 10 هزار نفر جمعيت در ايران

طرح مسئله: امروزه بيشتر كشورهاي جهان با گسترش پديده شهرنشيني مواجهاند. در هر سيستم شهري، شهرهايي با اندازه‌هاي مختلف و كاركردها و مشخصات متفاوت وجود و هريك از اين شهرها ميزاني از آسيب‌پذيري اجتماعي را دارند. آسيب‌پذيري آنها بسته به سيستم‌هاي اجتماعي و اقتصادي متفاوت است و هرگونه تغيير در اين سيستم‌ها آسيب‌پذيري اجتماعي را كاهش يا افزايش مي‌دهد. هدف: پژوهش حاضر ازنظر هدف، كاربردي است كه با روش توصيفي تحليلي مبتني بر اطلاعات كتابخانه‌اي و آماري انجام شده است. روش: اين پژوهش نخست با استفاده از روش تحليل عاملي، ميزان آسيب‌پذيري اجتماعي را در همه شهرهاي با بيش از 10 هزار نفر جمعيت در ايران بررسي مي‌كند. در اين پژوهش تمام شهرها با توجه به جمعيتشان در 7 طبقه تقسيم‌بندي شدند و ميزان آسيب‌پذيري در هر طبقه جمعيتي مشخص شد. در مرحله بعد رابطه اندازه شهر و ميزان آسيب‌پذيري اجتماعي در قالب يك نمودار به نمايش درآمد. در گام بعدي نتايج به‌دست‌آمده با نرم‌افزار GIS به‌صورت تحليل فضايي درآمد. نتايج: نتايج نشان داد معيار اجتماعي اقتصادي بيشترين تأثير را بر افزايش ميزان آسيب‌پذيري اجتماعي دارد. پس از آن به ترتيب معيارهاي امكانات و تسهيلات و كالبدي بيشترين تأثير را بر افزايش آسيب‌پذيري اجتماعي داشته‌اند. همچنين با افزايش جمعيت، ميزان آسيب‌پذيري اجتماعي نيز افزايش مي‌يابد. با توجه به اين موضوع كه پرجمعيت‌ترين شهرهاي ايران در قسمت‌هاي غربي و مركزي آن هستند، همچنين مشخص شد آسيب‌پذيرترين شهرهاي كشور نيز در قسمت غربي و مركزي آن واقع شده‌اند. بايد به اين نكته توجه داشت كه آسيب‌پذيري منتج از تمام عوامل مؤثر است؛ نمي‌توان اين موضوع را به‌صورت تك‌بعدي و توجه صرف به يك معيار بررسي كرد و براي رسيدن به هدف كاهش آسيب‌پذيري، توجه به‌ تمامي اين معيارها ضروري است تا از بروز فاجعه انساني در كشور جلوگيري شود.