حمايت ديپلماتيك؛ قرائتي حقوق بشري و اسلامي

تا مدتها حمايت سياسي از تبعه زيان ديده حق انحصاري دولتها به شمار مي‌آمد كه برخي اختلافات بين المللي مانند «ماوروماتيس»، «بارسلونا تراكشن»و «اونا» آن را تاييد كرده اند. اكنون در پرتو توسعه حقوق بشر اين برداشت تقويت شده است كه حمايت يك دولت از تبعه زيان ديده بدين خاطر است كه حقوق بشر وي در خارج با رفتار خلاف حقوق بين‌الملل دولت ديگر، نقض شده است.كميسيون حقوق بين الملل در يك دهه تلاش از سال 1995 توانسته است با طرح كنوانسيون حمايت سياسي نشان دهد، ديگر نمي توان حمايت ديپلماتيك را حق انحصاري دولتها به شمار آورد. چه توسعه حقوق بشر حتي مرزهاي سنتي و شرايط سه گانه اجراي اين حق يعني: تابعيت، مراجعه به همه مراجع قضايي داخلي و پاكدستي مدعي را تغيير داده است.در حقوق اسلام حمايت از زيان ديده اصلي اساسي است و تعلق اين حق به فرد يا دولت فرعي و حاشيه اي است. پيمان «حلف الفضول» پيش و پس از اسلام نمونه اي از حمايت نهادينه از زيان ديدگان در اسلام است.اين مقاله با ملاحظه آخرين تلاش كميسيون حقوق بين الملل در تدوين طرح مواد مربوط به حمايت سياسي كه رويكرد حقوق بشري در آن ديده مي‌شود و با مروري بر مباني اسلامي، تلاش مي‌كند نشان دهد، دخالت شرايطي چون تابعيت و مراجعه به مراجع قضايي داخلي، در توسل به حمايت سياسي تا آنجا به كار مي‌آيد كه با كرامت انساني سازگار افتد و فرد وجه المصالحه منافع احتمالي دولتها قرار نگيرد. به هر روي، كار كميسيون حقوق بين الملل سرآغاز يك نظم حقوقي جديد در حوزه حمايت ديپلماتيك است و نه يك تعهد موجود بين المللي.