بررسي كاركردهاي وقف شوشتر در دورة پهلوي (1304-1357)

(A Study of the Functions of Shushtar Endowment during the Pahlavi Period (1925-1978 AD

محيط مذهبي شوشتر سبب شد تا قبل از دورة پهلوي، مردم شوشتر سعي كنند بخش اعظم موقوفات خود را به ساخت، تعمير و تدارك احتياجات مساجد، مدارس و امامزاده­ ها اختصاص دهند؛ بنابراين در اين ادوار، كاركرد وقف بيشتر فرهنگي ـ مذهبي بود. در دورة پهلوي نيز، علي­رغم تحول و دگرگوني شتابزده در عرصه ­هاي گوناگون اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي، مردم شوشتر همچنان به صورت كم و بيش، به مقولة وقف توجه نشان دادند. پژوهش حاضر، بر اساس روش توصيفي ـ تحليلي و با تكيه بر اسناد وقف‌نامه­ هاي ادارة اوقاف شوشتر و منابع كتابخانه­ اي، درصدد است به بررسي «كاركردهاي وقف در شوشتر دورة پهلوي» بپردازد و علاوه‌بر آن، دريابد ميزان، نوع و مصارف موقوفات در اين بازه زماني به چه صورت بوده است. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه، كاركردهاي موقوفات، گرچه بيشتر فرهنگي ـ مذهبي است، اما همين كاركرد، در راستاي سياست ضدمذهبي حكومت پهلوي متحوّل شده و به صورت كم‌رنگي تداوم يافته؛ به طوري كه براساس اسناد موجود، تنها 8 مورد سند وقفي در شوشتر تنظيم شده است. علاوه‌بر اين، توجه به مسائل بهداشتي، به عنوان كاركرد اجتماعي وقف، به صورت محدود و توأم با كاركرد فرهنگي ـ مذهبي وجود داشته است.

Before Pahlavi period, religious environment of Shushtar has caused its people to try to devout the greatest part of their endowments to the construction, repair and provision of the requirements of mosques, schools and shrines; therefore, the most fundamental function of endowment has been of cultural – religious nature. In spite of the swift changes and modifications in the various social, cultural and economic aspects, the people of Shushtar had still paid more or less considerable attention to the tradition of endowment. The present study is an attempt to examine the “functions of endowment in Shushtar in Pahlavi period” based on a descriptive – analytical method and in accordance with all the endowment documents recorded in the Endowment Department of Shushtar and the available library resources. Moreover, the study is to find the amount, type and uses of the endowments in this particular time span. The results obtained reveal that although the functions had been of cultural – religious nature, they had continued with less emphasis due to the antireligious policies of Pahlavi regime, in such a way that only 8 real endowment documents has been recorded in Shushtar. Furthermore, consideration of hygienic issues as one of the social functions of endowment has been present in a limited way and accompanied with the cultural – religious function.