بررسي و نقد سيدجلال الدين آشتياني به ايرادهاي غزالي در باب علم خدا به جزئيات

مسئله علم خدا به امورجزئي، يكي از سه مسئله اي است كه ابو حامد غزالي به زعم اينكه فلاسفه آن را انكار مي كنند،در صدد تكفيرآنها بر آمده است. اين مسئله به نحوعام با صرف نظر از اينكه خدارا عالم به امور كلي ويا امور جزئي بدانيم نزد متكلمان وحكماي اسلامي از اهميت بسزائي بر خوردار است به طوري كه بنا به گفتۀ آشتيانيموضوعات مهمي از جمله: معاد،نبوّت وولايت متكي و مبتني بر اين مسئله اند. بنابراين ورود به اين مسئله، فوق العاده به لحاظ ديني داراي اهميت است و هر اندازه در باره آن بحث وتحقيق شود باز هم جاي پژوهش هاي تازه باقي است كه پژوهشگران عرصه فلسفه وكلام در باره آن گفتگو كنند. در اين مقاله، تلاش شده است تا ديد گاه غزالي در مسئله علم خدا به جزئيات وادعاي وي مبني بر اينكه حكما، علم خدا به جزئيات را انكار كرده اند مورد بررسي وتحقيق قرار گيرد. روش نويسندگان روش تحليلي وتوصيفي است، و هدفشان از نوشتن اين مقاله، تبيين نقد هاي سيد جلال الدين آشتياني نسبت به اشكال ها ودلائل غزالي است و در برخي از مواردي كه آشتياني متعرض نقد نشده است، با بهره گيري از نظرات حكماي اسلامي به ويژه ابن سينا به پاسخ ايراد هاي غزالي نسبت به فلاسفه پرداخته ايم. نويسندگان در بررسي هاي خود به اين نتيجه رسيده اند كه بر خلاف زعم غزالي، حكماي اسلامي به هيچ وجه منكر علم خدا به امور جزئي نيستند، بلكه آنها نيز همانند متكلمان، معتقدند خدا هم عالم به امور كلي است ونيز عالم به جزئيات است. با اين تفاوت كه مي گويند علم خدا به جزئيات از طريق علل آنها تعلق مي گيرد، يعني علم خدا به جزئيات به نحوكلي و ثابت است و نه به طريق جزئي محسوس كه متغير است.