عوامل مؤثر بر استفاده از ظرفيت سازمان‌هاي مردم‌نهاد در نظارت بر عملكرد دولت در فرايند توسعۀ محلي

سازمان‌هاي مردم‌نهاد از جمله ظرفيت‌هاي عظيم مردمي‌اند كه مي‌توانند در عرصه‌هاي مختلف مديريت اجتماعي محلي نقش‌آفرين باشند، يكي از اساسي‌ترين محورهايي كه در آن مي‌توان از اين ظرفيت بهره گرفت، بحث نظارت است. در مقالۀ حاضر تلاش بر آن است كه با استخراج عوامل مؤثر بر اين موضوع، بستر طراحي مدلي براي بررسي عوامل مؤثر بر مشاركت سازمان‌هاي مردم‌نهاد در امر نظارت بر عملكرد دولت فراهم شود. شرايط متفاوت زيرساخت‌هاي اجرايي و عوامل مترتب بر آن در ايران نسبت به ديگر كشورها، استفاده از تجربيات مشابه را دشوار و لزوم تأكيد بر ايجاد بستري بومي را مشخص مي‌سازد. بدين منظور تلاش شده است با استفاده از روش تحليل مضمون و با مصاحبه با 35 نفر از افراد صاحب‌نظر در سه طيفِ مسئولان مرتبط دولتي، فعالان سازمان‌هاي مردم‌نهاد موفق و سازمان‌هاي مردم‌نهاد بين‌المللي فعال در ايران، مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار بر چگونگي استفاده از ظرفيت سازمان‌هاي مردم‌نهاد در امر نظارت بر عملكرد دولت استخراج شود تا براي مراحل بعدي استفاده از اين ظرفيت، پايه‌اي علمي باشد. مضامين فراگير و اصلي حاصل تحليل مضموني انديشه‌هاي صاحب‌نظران عبارت است از: قانون، لزوم اعتماد متقابل، آموزش و توانمندسازي متقابل دولت و سازمان‌هاي مردم نهاد، اصل مطالبه‌گري در سازمان‌هاي مردم نهاد، لزوم تأسيس يك نهاد تسهيلگر غير سياسي و تلقي‌هاي مشابه از مفهوم نظارت. نتايج تحقيق بيانگر آن است كه اولين قدم در راه بسترسازي مشاركت سازمان‌هاي مردم‌نهاد در نظارت بر عملكرد دولت به سرانجام رسيدن قانون سازمان‌هاي مردم‌نهاد است. گام دوم ايجاد زمينه اعتماد متقابل دولت و سازمان‌هاي مردم‌نهاد به هم است كه در مضامين مستخرج بعدي يعني آموزش و توانمندسازي متقابل دولت و سازمان‌هاي مردم‌نهاد از يكسو و ايجاد يك نهاد تسهيلگر غير سياسي براي ايجاد هماهنگي‌هاي لازم از سوي ديگر متبلور شده است، نهايتاً ايجاد فضاي مفهومي مشابه از امر نظارت، عملياتي‌شدن ايدۀ پژوهش را هموارتر خواهد ساخت.