نگرش پويايي سيستم به اثر خلق پول بانكي بر تورم در اقتصاد ايران

The system Dynamics Approach to Money Creation Effect on Inflation in Iran Economy

نوع عملكرد فعاليت نهاد بانك در جذب سپرده، اعطاء وام و خلق پول دروني مي‌تواند اقتصاد را با چالش هاي بالقوه‌اي مواجه سازد. عدم تخصيص بهينه منابع در نظام بانكي و دامن زدن به تورم توام با ركود، عدم تعادل‌هاي پولي و تسري آن به بخش حقيقي اقتصاد و اشكالات مترتب بر تفاوت‌هاي سررسيدي، عدم هدايت اعتبارات بانكي به سمت بخش‌هاي توليدي ازجمله مواردي است كه مي توان در اقتصاد بانك محور ايران مشاهده نمود. اين مقاله درجستجوي تاثيرات پوياي سيستمي خلق پول دروني بر پديده تورم در اقتصاد ايران است. در فاصله سال هاي 1352 الي 1393 نقدينگي در اقتصاد ايران 15100 برابر شده است، اما توليد ناخالص داخلي تنها 2 برابر شده است. در اين رابطه چند سوال و مسئله حائز اهميت است. اين كه چرا در اقتصاد ايران نقدينگي تا اين اندازه افزايش يافته است؟ چه ارتباطي بين اين نحوه افزايش در نقدينگي و تورم در اقتصاد ايران وجود دارد؟ نظام بانكداري متعارف در اقتصاد ايران در رشد نقدينگي و همچنين در ايجاد تورم تا چه اندازه نقش ايفا نموده است؟ موضوعاتي است كه اين پژوهش به دنبال پاسخ به آن است. به طور مشخص، اين مقاله با بهره گيري از تحليل داده هاي اقتصاد ايران و مبتني بر روش پويايي سيستم به موضوعات مطروحه فوق ورود نموده است. نتايج حاصل از طراحي سناريوهاي مختلف در اين پژوهش نشان مي‌دهد كه افزايش نرخ ذخيره ي قانوني در ازاي سپرده‌هاي كوتاه‌مدت تا مرز 100% و حذف قدرت وام‌دهي بانك ها از محل اين نوع سپرده‌ها و همچنين افزايش نرخ ذخيره ي قانوني در ازاي سپرده‌هاي بلندمدت و تعيين يك نرخ تعادلي توسط بانك مركزي، قدرت خلق پول بانك‌ها را كاهش داده و منجر به ثبات عرضه ي پول، ثبات سطح قيمت‌ها و هزينه‌هاي توليد در درازمدت مي‌گردد. همچنين طراحي سناريوي تغيير در نرخ بهره در اين پژوهش نشان داد كه كاهش نرخ بهره بانكي منتج به بهبود متغيرهاي اصلي مدل مانند تورم، عرضه ي پول، قدرت خلق اعتبار و هزينه‌هاي توليد مي گردد.

The performance of banking system in attracting deposits, loan payment and inside money creation may cause the economy facing with potential challenges. Misallocation of resources in banking system and intensifying stagflation, monetary disequilibrium and transmitting its outcomes to real sector, the problems due to differences in maturity date and deviation in allocation of banking credits to productive sectors are items that can be seen in bank-based Iran economy. This paper is investigating system dynamics effects of inside money creation on inflation in Iran economy. During 1973-2014 liquidity has been 15100 times more but real GDP has been just 2 times. In this regard there are some important questions. Why liquidity has raised so much in Iran economy? What is the relationship between this increase in liquidity and inflation in Iran economy? To what extent has the conventional banking system played in causing inflation and liquidity growth? Specifically, this article will study these questions by analyzing data of Iran economy, based on system dynamics approach. Results from creating different scenarios show that increase in required reserve ratio for short term deposits up to 100%, ceasing bank’s lending power from these deposits, increase in required reserve ratio for long term deposits and determining an equilibrium rate by central bank can decrease the power of money creation through banks. This policy will stabilize money supply, price levels and production costs in long run