تفاوت ميان دو روايت تاريخ بلعمي و ثعالبي دربارة گشتاسپ

The Difference between Two Narratives of “Bal’ami’s History” and “Tha'alibi’s History” about Goshtasb

كتاب هاي تاريخ، از مهم ترين منابع شناخت اسطوره ها محسوب مي‌شوند. حتي فردوسي نيز زماني كه در پي منابع اسطوره اي روايت شاهنامه بود، به سراغ كتب تاريخ ـ خداينامه ها ـ رفت. تاريخ بلعمي و همچنين تاريخ ثعالبي از كتب مهم تاريخ به زبان فارسي به شمار مي‌آيند. اين دو كتاب، در فاصله زماني اندك با يكديگر و با موضوعي مشابه (تاريخ عام ايران) به نگارش درآمده‌اند. هر مورخ بنا به منابع و مواد كار و نگرش خاص خود به تاريخ نگاري، متني ويژه خلق مي كند. در نگاه به اسطوره ها، هر مورخ ديدگاه متفاوتي دارد و گاه مورخان دست به «عقلاني سازي» شخصيت هاي اسطوره اي زده اند؛ كاري كه قطعاً فردوسي آن را ناپسند مي دانست. در يك قرن اخير در باب «روايت» (Recit) و تاريخ (يا داستان Story و تاريخ History) و چگونگي بازتاب آنها در يكديگر، رسالات فراواني در گونه هاي مختلف نقد ادبي در جهان نوشته شده است و مهم تر از همه، كتاب بي نظير پل ريكور با عنوان «حكايت و زمان» در اين زمينه به نگارش در آمده است. در اين مقاله به تفاوت روايت زندگي گشتاسپ ـ پادشاه اسطوره اي ايران ـ در دو كتاب ثعالبي و بلعمي پرداخته شده است . نتايج حاصل از اين پژوهش، مبين آن است كه چگونه ثعالبي روايتي ادبي از پادشاهي او به دست داده، حال آنكه بلعمي بيشتر نگاهي تاريخي و جزئي نگر به اين شخصيت اسطوره اي دارد.

History books are among the most important sources of recognition of myths. Even Ferdowsi, when seeking the mythological sources of the narrative of the Shahnameh, referred to the “Book of Kings”. Balami and Tha'alibi History are among the most important books of history in Persian. These two books are written simultaneously and with the same theme - the general history of Iran-. Each historian creates a special text based on his work resources and materials and his particular attitude to historiography.Considering myths, each historian has a different perspective, and historians sometimes have rationalized mythical characters; something that Ferdowsi is definitely displeased with. In the last century, a great deal of dissertations has been written about "Recit" and “History” (or story and history) and how they reflect each other in various literary criticisms of the world and most importantly, Paul Ricoeur's unique book "The Story and Time". Here we investigate the difference between the narrative of Goshtasb-the mythical king of Iran- in two books of Balami and Tha'alibi and the results of this research show how the treasury of a literary narrative has gained from his kingdom while Balami has a more historical and insightful look at this mythical character.