ساختارهاي مطلوبيت فعل در قرآن از منظر فقيهان

خداوند در قرآن كريم علاوه بر استخدام صيغۀ امر، مجموعه‌اي از ساختارهاي خبري را نيز براي بيان مطلوب خويش به‌كار گرفته است. دانشيان اصول فقه به‌طور جدي از اين ساختارها بحث نكرده‌اند و بيش از همه به معنا و دلالت مادۀ امر توجه داشته‌اند، اما دانشيان فقه به‌صورت گسترده‌تر و البته پراكنده به آنها استناد كرده و از دلالت اين ساختارها بر وجوب و استحباب يا تأكيد بر حكم تكليفي به‌دست‌آمده از ساختارهاي ديگر، سخن گفته‌اند. بسياري از آيات قرآن مشتمل بر ساختارهاي طلبي مبتني بر الفاظ «وعظ»، «فرض»، «كتب»، «حقّ» و «وصيّ» هستند. نيز إخبار از وقوع فعل؛ إخبار از تعلق فعل بر عهدۀ افراد؛ طلب فعل به‌شيوه‌هاي استفهام، شرط، ترجي و تحضيض؛ وعيد از جانب خداوند؛ مدح فعل يا فاعل آن؛ تقبيح ترك فعل، از ساختارهاي ديگر مطلوبيت فعل است. اين نوشتار، به منظور توسعۀ استنباط فقهي از قرآن، ساختارهاي حاكي از وجوب و استحباب را در آيات الاحكام بر اساس رويكرد عملي فقيهان اماميه، توصيف و تحليل كرده و به اين نتيجه نايل آمده است كه هدف اصلي، برانگيختن و تشويق مكلف به انجام فعل بوده است.