برآورد توانمندي توسعه پايدار با كاربرد شاخص‌هاي منفرد و تركيبي

مهم‌ترين جاذبه توسعه پايدار در جامع‌نگرى آن است. اگرچه مشكلات خاص و گسترده باعث شده توجه و تأكيد كشورهاي جهان سوم بيشتر بر حصول توسعه باشد تا پايداري آن، اما بايد توجه داشت حذف شكاف كنوني ميان دو دنياي توسعه يافته و درحال توسعه بدون پايداري فرايند توسعه امكان‌پذير نيست. پايداري ريشه خود را در ميان پايداري اكولوژيكي دارد. از سوي ديگر، توسعه پايدار حل چالش بين ابعاد اقتصادي و طبيعي است. در فرآيند توسعه پايدار، نقش پايداري اجتماعي در تحقق اهداف توسعه پايدار بسيار پر اهميت است و در بسياري از مواقع عوامل كالبدي نيز به شيوه‌هاي مختلف متأثر مي‌شوند. بنابراين، بايد گفت پايداري زماني فراهم مي‌شود كه مجموعه‌اي از پايداري اجتماعي با هدف عدالت اجتماعي، پايداري اقتصادي با هدف بقاي اقتصادي و پايداري محيط‌زيستي با هدف تعادل اكولوژيك به وجود مي‌آيد. نگرش توسعه پايدار بر اين انديشه است كه فن‌آوري نمي‌تواند هرگونه كاهش منابع‌طبيعي را جبران سازد و سرمايه طبيعي مكمل سرمايه انسان ساخت است. با توجه به اهميت موضوع اندازه‌گيري يا برآورد ميزان پايداري يا حتي قرار گرفتن در مسير دستيابي به آن، هدف‌گذاري و تصميم‌گيري در فرآيند برنامه‌ريزي و مديريت، تعيين مجموعه‌اي از شاخص‌ها ضروري به نظر مي‌رسد. انتخاب تركيب مناسب از شاخص‌ها و همچنين شناسايي شاخص‌هاي كليدي، هشدار دهنده و هماهنگ مي‌تواند پايداري را تضمين نموده و مسير حركت را اصلاح نمايد. شاخص‌هاي پايداري خصوصاً زماني‌كه به‌صورت تركيبي استفاده مي‌شوند، ابزارهاي ارزشمندي براي ارزيابي عملكرد كشورها و مقايسه آن‌ها در زمينه توسعه پايدار قلمداد مي‌شوند. در همين راستا، در پژوهش حاضر علاوه بر ذكر شاخص‌هاي منفرد، برخي از اين شاخص‌هاي تركيبي از جمله شاخص‌هاي جاي پاي بوم‌شناختي، شاخص پايداري محيط‌زيست، شاخص عملكرد محيط‌زيست، شاخص مازاد توليد طبيعي، شاخص پس‌انداز خالص، شاخص آسيب‌پذيري محيط‌زيست، شاخص توسعه انساني، توليد ناخالص داخلي و نيز مدلي با عنوان چارچوب فشار وضعيت موجود واكنش معرفي مي‌شود.