تاريخ دانش تناسب آيات

The history of proportion knowledge from genesis to evolution

علم مناسبت ازسده 8 ق همچون يك دانش مطرح شد و آن چه در كتب علوم قرآن همچون تاريخ اين علم بيان مي گردد معطوف به آثار اين سده و بعد از آن است؛ آثاري كه در آن ها به صراحت از انواع ارتباط و اتصال بين آيات و سور سخن گفته شده است. اين سوال مطرح است كه بستر پيدايي و نضج انديشه تناسب چه بوده است و انديشمندان مسلمان چه مسيري را طي كرده اند تا موضوع تناسب ميان آيات و سور قرآن براي آنها به دغدغه اي علمي تبديل شود. در اين مطالعه مي خواهيم از اين فرضيه دفاع كنيم كه ريشه هاي اين انديشه را بايد ازسده سق به بعد، و در حيطه اثبات اعجاز نظم قرآن و مفهوم نظم جستجو كرد. گسترش افق نگاه مفسران از ارتباط بين الفاظ به ارتباط بين آيات نقطه عطف اين مسير است كه در آثار باقلاني به روشني ديده مي شود. پس از اين مرحله در سده 5ق ورود نگرش ارتباط گرا به كتب تفسيري همچون تبيان شيخ طوسي نيز بستري براي رشد دانش تناسب بود. درنهايت، در سده 6ق تلاقي علم تفسير با موضوع اعجاز بياني قرآن كه خاصه در تفسير كشاف زمخشري مطرح شد، آغازي براي رشد و فراگيري اين دانش در بين مفسران و دانشمندان گرديد.

The science of proportion was introduced as a science since the eighth century, and what is stated in the books of the Qur'anic sciences as the history of this science is focused on the works of this century and afterward in which they explicitly have mentioned the kinds of relation and connection between verses and suras. The present study aimed to answer the question that what was the reason of the proportion idea and what was the path of Muslim scholars to convert the proportion between the Quran’s verses and suras into a scientific concern?this idea is rooted in the area of the Ijaz of the Qur'an order and the concept of order from the third century. According to the commentators, the conversion of the relation between the words to the relation between the verses is the turning point of this path, which is seen in the Baqelani’s works. Then, in the fifth century, the introduction of a relativistic attitude to commentary books such as Sheikh Tusi's commentary, al-tebian, was also a ground for the knowledge proportion. Finally, in the sixth century, the intersection of the commentary science with the subject of the expressive ijaz of the Qur'an, which was particularly raised in the interpretation of the Zamakhshary, al-Kashaf, became the beginning of the growth and acquisition of this knowledge among commentators and scholars.