پديد آورندگان :
گودرزي، اكرم دانشگاه امام صادق (ع) - گروه معارف اسلامي و علوم تربيتي، تهران , ديالمه، نيكو دانشگاه امام صادق (ع) - گروه معارف اسلامي و علوم تربيتي، تهران , احمدي زماني، زهر دانشگاه امام صادق (ع) - گروه معارف اسلامي و علوم تربيتي، تهران
كليدواژه :
نقش‌هاي سه‌گانه آموزشي/ پرورشي/ سازماني , دانش آموزان , رساله حقوق امام سجاد (ع) , عوامل مؤثر بر مسئوليت پذيري
چكيده فارسي :
هدف پژوهش حاضر شناسايي عوامل مؤثر بر مسئوليت پذيري نوجوانان بر اساس رساله حقوق امام سجاد (ع) و سپس تبيين نقش مدرسه در افزايش روحيه‌ي مسئوليت‌پذيري دانش آموزان دوره متوسطه اول بود. روش پژوهش كيفي، از نوع تحليل محتوا بود. ابتدا از طريق بررسي اسناد به شيوه استقرايي عوامل مؤثر بر مسئوليت‌پذيري بر اساس رساله حقوق امام سجاد (ع) شناسايي شد. در مرحله دوم، به شيوه تحليل قياسي نقش مدرسه بر هر يك از عوامل استخراج‌شده از طريق مصاحبه، تبيين شد. بدين منظور تجزيه‌وتحليل داده‌ها نيز در سه بخش، كدهاي باز، محوري و منتخب صورت گرفت. يافته‌هاي پژوهش در تبيين عوامل مؤثر بر مسئوليت‌پذيري دانش آموزان بر اساس رساله حقوق امام سجاد (ع) ذيل 31 مقوله اصلي طبقه‌بندي شد؛ ازجمله: شناساندن موقعيت، توجه دادن به ابعاد پيامد عمل، ترسيم اهداف متعالي و تقويت درك اولويت‌ها. بر اساس نظر متخصصان 3 مؤلفه اصلي با 52 زير مؤلفه كه بر فرايند مسئوليت‌پذيري دانش آموزان اثرگذار است، استخراج شد. به ترتيب مؤلفه آموزشي شامل زير مؤلفه‌هاي روشنگري، تبيين و تحليل گري، روش تدريس فعال، تدريس مشاركتي، تفاهم گري و بيدار گري بود و مؤلفه پرورشي؛ الگو بخشي، مهارت ارتباطي مربي، تفاهم گري، انسجام‌بخشي، خود هدايتي، هنجارگرايي، صلاحيت علمي- اخلاقي مربي، هدايت‌گري، عمل‌گرايي، فرصت سازي، اعتماد گري، موعظه گري، اميد دهنده، مديريت تفاوت‌ها، حمايتگري، تذكر و ارشاد و سنت آفريني؛ و مؤلفه سازماني شامل زير مؤلفه‌هاي فرهنگ مدرسه، جو حمايت‌گرانه، جو مشاركتي، تكليف گرايي بود. در تحليل بيشتر، يافته‌ها نشان داد نقش‌هاي سه‌گانه (آموزشي/پرورشي/ سازماني) بر روي 21 عامل شناسايي‌شده بر اساس رساله سجاديه (ع) در فرايند مسئوليت‌پذيري دانش‌آموزان اثرگذار بود؛ اما بر عامل محسوس سازي معاني و مفاهيم، صرفاً نقش آموزشي معلم و بر عامل يادآوري خدمات ديگران و ظرفيت شناسي، نقش پرورشي مربي اثرگذار بود. نتايج نشان مي‌دهد، به ترتيب نقش پرورشي و آموزشي با بيشترين اهميت و تأكيد از سوي متخصصان تعليم و تربيت در كنار نقش سازماني بر مسئوليت‌پذيري دانش آموزان اثرگذار است.
چكيده لاتين :
The purpose of the present study was to identify the factors affecting students’ responsibility based on the Rights Treatise of Imam Sajjad(PBUH), and to explain the role of school in increasing the spirit of responsibility in high school students. The researchers used the content analysis technique of the qualitative research method. Through inductive method, the documents were analyzed to determine the factors influencing students’ responsibility based on Imam Sajjad’s Rights Treatise. Then through deductive method, the role of the school was explained according to the factors extracted from the interviews. Data analysis was also carried out in three sections: open coding, axial coding, and selective coding. Based on the Imam Sajjad’s Rights Treatise, 13 main categories of the factors affecting students’ responsibility were introduced: defining the context, highlighting the dimensions of action, outlining transcendental objectives, enhancing the perception of priorities. According to the components that influenced the students’ experts’ views, 3 main components with 25 subcomponents responsibility process were inferred. Educational component included sub of illumination, explanation and analysis, active teaching method, participatory teaching, components of introducing understanding and awakening. Training component included sub
a model, communication skills of teacher, understanding, development of coherence, ethical competence of teacher, guidance, pragmatism, direction, normalization, academic self development of opportunities, trusting, preaching, development of optimism, management of differences, protection, recommendation and guidance, and creation of traditional practices. components: school culture, The organizational component included the following subsupporting atmosphere, participatory atmosphere and homework. The analysis of the findingsshowed that the three (educational, training, and organizational) roles of school influenced the 12 factors that were effective on the students’ responsibility process according to the Imam Sajjad’s Rights Treatise. Teacher’s educational role was merely effective on the concretely definition of the concepts, and teacher’s training role was effective on the reminding of the favors of others and also on the recognition of competencies. According to the results and confirmation of the experts, the training and educational roles of school, accompanied by its organizational role, had the most important effect on students’ responsibility.
