بندر گز و فعاليت تجار ايراني در دورۀ قاجار: امين‌الضرب‌ها و تومانيان‌ها

Bandar Gaz and Iranian merchants: Amin al-Zarb and Thumanian

هدف: بندر گز در جنوب شرقي درياي خزر بعد از ورود روس‌ها رونق گرفت. هدف روس‌ها در بندر گز سيطرۀ تجاري، و مهم‌تر از آن سلطه بر ايالت خراسان بود. پس از توسعۀ راه‌آهن روسيه به شرق خزر، برتري آن‌ها در بندر گز كاهش يافت. محمدحسن و محمدحسين امين‌الضرب و تومانيان‌ها برخي از جمله تاجران ايراني بودند كه به فعاليت در اين بندر كوچك ولي مهم پرداختند. هدف مقاله حاضر تحليل فعاليت‌هاي آنهاست. روش/ رويكرد پژوهش: داده‌ها از اسناد آرشيوي و منابع كتابخانه‌اي استخراج شده است. يافته‌ها و نتيجه‌گيري: اهميت تجاري و موقعيت جغرافيايي بندر گز سبب رونق تأسيسات بندري و فعاليت تجار خارجي و داخلي دورۀ قاجار در آن ‌جا شد. تجار ايراني بعد از مدت‌ها تجارتِ با واسطه با روسيه و با به ‌دست ‌آوردن سرمايه و استفاده از ضعف تجاري روسيه در بعداز جنگ جهاني اول، خود به بازرگاني در اين بندر پرداختند و باعث رونق آن شدند.

Purpose: Bandar Gaz a small town at the southeast end of the Caspian Sea turned to trade center with Russia when Russian merchnts established their business there in mid-nineteenth century. However, after the construction of the Trans-Caspian Railway the focus of Russians moved to Khorasan. Then prominent Iranian merchants, Amin al-Zarb brothers and and Thumanian brothers, established their offices in the city. This paper reports the development of the city from Mid 19th-to Mid 20th century. Method and Research Design: Data is gathered from archival records and library materials Findings and Conclusion: Commerdial importance and geograchical advangtages led to the construction of port facilities. As the result, Russian as well as Iranian merchants were attacted to the area. Later development of the port, however, was due to the Iranian merchnts who remained active after Russians left the area.