ارزيابي تنوع ژنتيكي توده‌هاي بومي گندم ايران از نظر برخي صفات زراعي تحت شرايط آبياري نرمال و تنش خشكي (ديم)

Genetic variability assessment of Iranian wheat landraces in term of some agronomic attributes under normal irrigation and rain-fed conditions

در اين پژوهش تنوع ژنتيكي و نقش برخي صفات زراعي در عملكرد دانه 218 توده­ بومي گندم ايران در قالب طرح آلفا-لاتيس با دو تكرار تحت شرايط آبياري نرمال و تنش خشكي در مزرعه تحقيقاتي گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران در سال زراعي 96-1395 مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس داده­ ها، حاكي از وجود تفاوت معني­دار بين توده­ ها از نظر صفات فنولوژيكو فيزيولوژيك، عملكرد دانه و اجزاي عملكرد در هر دو شرايط بود. براساس نتايج آمار توصيفي، بيشترين تفاوت بين­ توده­ هاي بومي مربوط به تعداد دانه در سنبله و كمترين ميزان تنوع در وزن سنبله مشاهده شد. نتايج همبستگي، تجزيه رگرسيون گام به گام و تجزيه عليت نشان دهنده نقش مهم وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در عملكرد دانه در هر دو شرايط آبياري نرمال وتنش خشكي بود. در هردوشرايط، صفات وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه بيشترين اثر مستقيم و غيرمستقيم را بر عملكرد دانه داشتند. براساس نتايج تجزيه به مؤلفه­ هاي اصلي، مؤلفه اول در هر دو شرايط با تعداد دانه در سنبله همبستگي بالايي نشان داد درحاليكه مؤلفه دوم با صفات فنولوژيك در شرايط آبياري نرمال و با شاخص سبزينگي در شرايط تنش خشكي ارتباط مثبتي نشان داد.

In the current study, the genetic variability and effect of some agronomic traits on grain yield of 218 Iranian wheat landraces were evaluated under normal irrigation and drought stress conditions employing alpha-lattice design with two replications on the research field of Agronomy and Plant Breeding at the University of Tehran during the year of 2016-2017. Results of data analysis of variance demonstrated that there were significant differences among landraces in the investigated traits including phonologic and physiologic traits, yield and yield components in both conditions. According to descriptive statistics results, the highest phenotypic variation of landraces observed in seed number per spike, and the least variation in spike weight. The findings on phenotypic correlations, stepwise regression, and path coefficient analysis sustain the important role of spike weight, seed number per spike and thousand grain weight in the grain yield in both normal irrigation and rain-fed conditions. In addition, considered traits had the highest impact on the grain yield directly and indirectly under both conditions. The result of principle component analysis presented a positive correlation between the first component and seed number in both conditions, while the second component had a positive relationship with phonological traits in normal irrigation and leaf greenness in rain-fed conditions.