تأثير تنش خشكي و كاربرد اسيد هيوميك بر عملكرد كمي، رنگدانه‌هاي فتوسنتزي و مقادير عناصر معدني دانه آفتابگردان

The Effect of drought stress and application of humic on quantitative yield, photosynthetic pigments, and mineralnutrients content in sunflower seeds

در يك سيستم كشاورزي پايدار، استفاده از نهاده‌هاي آلي همانند اسيد هيوميك، كمترين آسيب را به محيط زيست وارد مي‌كند و در عين حال با فعاليت شبه هورموني خود، جذب آب، مواد معدني و در نهايت عملكرد گياهان زراعي را افزايش مي‌دهد. به منظور بررسي تأثير تنش خشكي و اسيد هيوميك بر عملكرد كمي و برخي خصوصيات كيفي آفتابگردان رقم هيبريد فرخ، آزمايشي به صورت كرت­ هاي خرد شده و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در مركز تحقيقات كشاورزي شاهرود انجام شد. تيمارهاي آزمايش شامل تنش خشكي در سه سطح: شاهد (اعمال 100درصد نياز آبي)، تنش ملايم (اعمال80 درصد نياز آبي) و تنش زياد (اعمال 60 درصد نياز آبي) به عنوان فاكتور اصلي و كاربرد اسيد هيوميك در پنج سطح شامل: شاهد (عدم مصرف)، محلول­ پاشي با دو غلظت 1/5 و 3 گرم اسيد هيوميك در ليتر آبومصرف خاكي با دو ميزان 15 و 30 كيلوگرم در هكتار به عنوان فاكتور فرعي لحاظ شدند. نتايج نشان داد تنش خشكي موجب كاهش عملكرد دانه به ميزان 45/5 درصد، وزن هزار دانه (26/7 درصد)، قطر طبق (23/3 درصد)، قطر ساقه (25/9 درصد)، عملكرد بيولوژيكي (44/6 درصد)، درصد فسفر دانه (16/2)، مقادير كلروفيل b (50/7) و كاروتنوئيد در برگ به ميزان 29/8 درصد شد. در اين بين استفاده از اسيدهيوميك در هر دو شكل محلول پاشي و خاك مصرف با تأثير معني­دار بر ارتفاع بوته، قطر طبق، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيكي درصد، مقادير كلروفيل a و درصد عناصر فسفر و پتاسيم در دانه، سبب افزايش اين صفات شد. با توجه به نتايج به دست آمده مي­ توان بيان كرد كه اسيد هيوميك مي­ تواند سبب كاهش اثرات سوء تنش خشكي بر آفتابگردن شود. در وهله اول مصرف خاكي 30 كيلوگرم در هكتار و در وهله دوم محلول­پاشي 1/5 گرم اسيد هيوميك در ليتر آب از بيشترين كارايي در بهبود عملكرد برخوردار بود.

In a sustainable agricultural system, the utilization of organic matters such as humic acid had the minimum damage to the environment and with its hormonal like activity; it can absorb water, mineral nutrients, and ultimately increase crop yields. To investigate the effect of humic acid on quantitative yield and some qualitative characteristics of sunflower (Var. Farrokh Hybrid) under drought stress, a split-plot experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications at Shahroud Agricultural Research Center, Shahroud, Iran. Treatments were three levels of drought stress: control (irrigation by 100% water requirement), mild stress (irrigation by80% water requirement) and high tension (irrigation by 60% water requirement) as the main plots and five levels of humic acid: control (no humic acid), two concentrations of foliar application (1.5 and 3 gr/ liter of water), two levels of field application (15 and 30 kg/ha) as a subplots. Results showed that drought stress reduced grain yield (45.5%), 1000-seed weight (26.7%), head (23.3%) and stem diameters (25.9%), biological yield (44.6%), seed phosphorus (16.2%), and leaf chlorophyll “b” (50.7%) and carotenoids (29.8%). Foliar and soil applied humic acid had significant effects on plant height, head diameter, grain yield, biological yield, chlorophyll “a,” and P and K percentages in seeds and increased them. According to the results, it can be concluded that the application of humic acid can reduce the effects of drought stress on sunflower. At first, the application of 30 kg/h of humic acid and next, 1.5 gr humic acid /liter of water had the highest efficiency in improving the sunflower yield under water stress conditions.