پديد آورندگان :
شرقي، علي دانشگاه تربيت دبير شهيد رجايي - دانشكده معماري و شهرسازي، تهران، ايران , اسدي، سعيده دانشگاه تربيت دبير شهيد رجايي - دانشكده معماري و شهرسازي، تهران، ايران , قائم مقامي، سپيده دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده معماري و شهرسازي، تهران ، ايران
كليدواژه :
مسكن بومي , روستا , مسكن بازسازي شده , لياول عليا , زلزله 1369 روبار-منجيل
چكيده فارسي :
زمينه و هدف: زلزله يكي از تهديدهاي جدي در عصر حاضر است، كه منابع محلي جوامع روستايي را درهم مي‌شكند. پس از زلزله 31 خرداد منجيل-رودبار در سال 1369، به دليل حجم بالاي آسيب‌ها، روستاهاي زيادي علاوه بر جابه‌جايي با يكديگر ادغام گرديدند. لياول عليا يكي از اين روستا بود كه بنا به سياست هاي اتخاذ شده، جابه‌جا شده و با سه روستاي ديگر در مكاني به نام چهارمحل ادغام گرديد. اين جابه‌جايي و ادغام سبب دگرگوني‌هايي در كالبد، گونه و عملكرد مسكن و متعاقب آن سبك زندگي و معيشت ساكنان شد. هدف از پژوهش حاضر، تعيين تغييرات مسكن در نتيجه جابجايي و ادغام روستاي لياول و تغييرات ايجاد شده در طرح و كالبد، سازمان فضايي و گونه مسكن بازسازي شده در مقايسه با مسكن بومي با گذشت 29 سال از زلزله است.
روش: براي درك تغييرات ايجاد شده در مسكن در دو گونه ياد شده، دو رويكرد اتخاذ شده است. در ابتدا از ديدگاه، فرم، گونه شناسي، سازماندهي فضايي، تعداد 4 خانه بومي و 4 خانه بازسازي شده(به همراه الحاقات و تغييرات ايجاد شده تا زمان حال) برداشت ميداني شدند. علاوه بر آن، تلاش شد با ساكنان لياول جديد در مورد الحاقات مسكن و دلايل آن نيز مصاحبه نيمه ساختار يافته انجام شود تا به خلاصه‌اي از تاريخچه تغييرات مسكن بازسازي شده تا به امروز و چگونگي شكل‌گيري لايه هاي مختلف فضايي، عملكرد و چيدمان آن دست يافته شود.
يافته‌ها: بر اساس يافته‌ها، مسكن بازسازي شده در طرح و كالبد به جهت مصالح ساخت، الحاق فضاهاي زيستي جديد، تعريف متفاوت و گاهي متغاير از حريم و امنيت، تكنولوژي ساخت و عناصر معماري مانند بام و نما، دچار تغييراتي در مقايسه با مسكن بومي شده است. همچنين از بعد سازمان فضايي نيز به سبب تغيير در ابعاد زمين و مسكن، تناسبات مسكن، زمين و فضاهاي زيستي- معيشتي، انعطاف‌پذيري فضاها، اولويت‌هاي فضايي و پراكنش مسكن روستايي، تغييراتي بين اين دو گونه مشاهده مي‌شود. از منظر گونه‌شناسي مسكن نيز مي‌توان به تغييراتي در جهت‌گيري مسكن بنا به مسائل جغرافيايي - اقليمي، تطابق اقليمي مسكن، كاهش تعداد طبقات و همچنين ارتفاع آن از سطح زمين، و كاهش تاثيرپذيري از عوامل طبيعي- محيطي اشاره كرد.
نتيجه گيري: به نظر مي‌رسد، همانطور كه كاهش آسيب‌پذيري كالبدي روستاي لياول در برابر سوانح آتي يكي از معيارهاي اصلي بازسازي بوده است، توجه به عوامل اجتماعي-رواني، فرهنگي، معيشتي و جغرافيايي- اقليمي موثر بر گونه‌شناسي، طرح و ساخت و سازماندهي فضايي مسكن روستايي، در اين بازسازي مورد اهمال قرار گرفته‌اند. بايد اذعان نمود كه، صرف بازسازي مسكن با رويكرد بومي نيز منجر به موفقيت و استقبال عموم نخواهد شد. بنابراين تحقيق در مورد ويژگي‌هاي گونه مسكن بومي بازمانده از زلزله سال 1369، تغييرات، تطبيق‌پذيري‌ها و چگونگي شكل‌گيري مسكن دائمي فعلي و شناسايي جنبه‌هاي مثبت؛ منفي؛ وجوه مشترك و نقاط افتراق بين آنها، مي‌تواند منجر به شكل‌گيري طرح هاي بهينه در تصميم‌گيري و پياده سازي مسكن آينده اين روستا شود.
چكيده لاتين :
Background and objectives: The earthquake is one of the serious threats in the present era, which disrupts local resources of rural communities. After the Manjil-Rudbar earthquake in June 21, 1989, many villages merged and displaced due to the vast damages. According to the adopted policies, Liyavol Oliya was one of these villages that displaced and merged with three other villages in an area called Chahar-Mahal. The displacement and integration caused changes in physical, typology and functions of habitation and subsequently the lifestyle and livelihoods of the residents. The purpose of this study is to determine changes in habitations as a result of displacement and integration of Liyavol village as well as changes in design, structure, spatial organization and types of reconstructed houses in comparison with local houses, 29 years after the earthquake.
Method: Two approaches have been adopted to understand changes in these two types of housing. Initially, 4 local and 4 reconstructed houses (together with extensions and modifications made to the present) were field-documented in the aspects of form, typology and spatial organization. In addition, a semi-structured interview was conducted with residents of Liyavol-e-Jadid about housing extensions and its causes to get a brief overview of the history of reconstructed housing changes to date and how different spatial layers form, and its functions and layout.
Findings: According to the findings, reconstructed houses have been altered in design and physical featured for materials, incorporation of new living spaces, different and variables definitions of privacy and security, construction technology and architectural elements such as roof and facade in comparison with local houses. As well as, some changes are observed in these two types because of the changes in land and housing dimensions, housing proportions, land and living spaces, flexibility of spaces, spatial priorities and distribution of rural housing, from the aspect of spatial organization. From the aspect of housing typology, changes in housing orientation can also be attributed to geo-climatic issues, climatic adaptation of housing, and reduction in the number of floors as well as the elevation from ground, and the reduction the impact of natural-environmental factors.
Conclusion: It seems that, as the reduction of the physical vulnerability of Liyavol village to future disasters is considered to be one of the main criteria for reconstruction, considering the socio-psychological, cultural, livelihood and geographical-climatic factors affecting the typology, design and spatial organization and structure of rural housing have been neglected in this reconstruction. It must be acknowledged that just reconstruction of the houses through a native approach will not lead to success or public acceptance. Therefore, study the characteristics of remained local houses from the earthquake of 1989, changes, adaptations, and how current permanent housing is formed, as well as identification of the positive, negative and common and different aspects between them, may result to form optimal plans in deciding and implantations of future housing in this village.
