كليدواژه :
آذربايجان غربي , توسعه كشاورزي , درياچه اروميه , سنجش ازدور , كاربري اراضي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: در دهه هاي اخير، درياچه اروميه با كاهش قابل توجهي در سطح آب مواجه شده است. با ادامه اين شرايط، درياچه بطور كامل خشك و يك مسئله مهم زيست محيطي در منطقه خواهد شد. عوامل انساني مانند تغيير كاربري اراضي، يكي از مهم ترين عوامل در شكل گيري و تشديد اين بحران است. از طرفي، براي مديريت بهينه آب و خاك و توليد پايدار در حوضه آبريز، شناخت دقيق از تغييرات كاربري و توسعه اراضي كشاورزي ضرورت دارد. هدف اصلي اين تحقيق، بررسي تغييرات زماني كاربري اراضي در يك بازه ي زماني 26 ساله، در زيرحوضه نازلوچاي يكي از زيرحوضه هاي مهم حوضه آبريز درياچه اروميه مي باشد. براي اين منظور، تصاوير ماهواره اي، ابزارهاي GIS و داده هاي زميني براي تشخيص و تحليل تغييرات مورد استفاده قرار گرفت.
مواد و روش ها: در اين مطالعه، از تصاوير ماهواره ي لندست در سال هاي 1371، 1392 و 1397 استفاده شد. اولين سال، پيش از شروع دوره كاهش سطح آب درياچه، سال 1371 انتخاب شد. با توجه به اينكه سال 1392، شروع جدي تر فعاليت ها براي احياء درياچه اروميه و سياست هاي ممنوعيت توسعه كشاورزي و تغيير كاربري اراضي در اين حوضه مي باشد، سال مذكور به عنوان دومين سال انتخاب گرديد. سومين سال نيز سال 1397 (5 سال بعد از شروع جدي تر سياست هاي بازدارنده توسعه) براي ارزيابي آخرين وضعيت كاربري اراضي انتخاب شد. با انجام پيش پردازش هاي لازم و طبقه بندي با روش حداكثر احتمال (نظارت شده)، نقشه هاي كاربري اراضي در نرم افزارEnvi نسخه 5/3 بدست آمدند.
يافته‌ها: بررسي نقشه هاي كاربري اراضي نشان مي دهد در طول21 سال (از 1371 تا 1392) ديمزار 18049 هكتار ، باغات 3997 هكتار، زراعت آبي 1559 هكتار، سنگزار 11048 هكتار و شوره زار 639 هكتار افزايش يافته اند. درحاليكه، مراتع حدود 38001 هكتار كاهش پيدا كرده اند. همچنين، تغييرات كاربري در طول 5 سال اخير (از 1392 تا 1397)، با بيشترين افزايش در باغات (حدود 7143 هكتار) و سپس در ديمزارها (حدود 5444 هكتار) روبه رو شده است. در مقابل، كاهش در مراتع (حدود 2725 هكتار) ، سنگزار (حدود 4902 هكتار) و زراعت آبي (حدود 5417 هكتار) مشاهده مي شود.
نتيجه گيري: نتايج نشان داد كه در طول 26 سال، تغييرات كاربري اراضي زيادي در زيرحوضه مورد مطالعه اتفاق افتاده است. در 5 سال اخير نيز، علي رغم توجه بيشتر براي جلوگيري از توسعه اراضي كشاورزي، ضمن ادامه اين روند افزايشي، تغيير اراضي زراعي به باغات، بيشترين تغييرات را در منطقه مورد مطالعه (در حدود 50 درصد) داشته است. اين افزايش قابل تامل در توسعه باغات پس از سال 1392، بيانگر ضرورت تجديد نظر در مديريت آب و خاك حوضه و توجه به عوامل موثري مانند مديريت يكپارچه منابع آب و خاك حوضه-هاي آبريز و موضوعات اجتماعي و اقتصادي مي باشد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: In recent decades, Urmia Lake has been faced with a significant reduction in the water level.With the continuation of these conditions, the lake will be completely dry and an important environmental issue in the region. Human factors such as land use change are one of the most important factors in the formation and intensification of this crisis. On the other hand, for the optimal management of water and soil and sustainable production in the catchment area, it is necessary to know the exact changes in land use and agricultural land development. The main purpose of this research is to investigate the temporal changes of land use in a 26-year period in the Nazlou Chai sub basin, one of the important sub basins of Urmia Lake catchment area. For this purpose, satellite imagery, GIS tools and land-based data were used to detect and analyze the changes.
Materials and methods: In this study, Landsat satellite images were used in 1992, 2013 and 2018. The first year, before the beginning of the lake water level reduction, was selected in 1992. Considering that 2013 is the beginning of more serious activities for the restoration of Urmia Lake and the policy of banning agricultural development and land use change in this catchment area, this year was selected as the second year. The third year was also selected in 2018 (5 years after the more serious start of development inhibitory policies) to assess the latest state of the land use. Using the necessary pre-processing and classification with the maximum likelihood (supervised) method, land use maps were obtained in Envi version 5.3.
Results: Investigating land use maps shows that during the 21 years (from 1992 to 2013), rainfed 18049 ha, orchards 3997ha, irrigated agriculture 1559ha, stone 11048ha, and salt 639ha have increased. While, the rangeland has decreased by 38001 ha. Also, changes in land use over the past 5 years (from 2013 to 2018) has been faced with the highest increase in orchards (about 7143ha), then, rainfed (about 5444 ha). By contrast, there is a decrease in rangeland (about 2725ha), stone (about 4902ha) and irrigated land (about 5417 ha).
Conclusion: The results showed that a lot of land use changes in the sub basin have occurred during 26 years. In the last 5 years, despite increasing attention to preventing the development of agricultural lands, while continuing this incremental trend, land use change in orchards has had the highest change in the study area (about 50%). This significant increase in the development of orchards after 2013 indicates the need for revision of water and soil management in the basin and attention to effective factors such as integrated management of water and soil resources in the catchment areas and socio-economic issues.
