مدل ارزيابي سايت و برنامه‌ريزي اكوتوريسم در مناطق تحت حفاظت با رويكرد ظرفيت برد اكولوژيك

Presentation of a Model of Site Assessment and Ecotourism Planning in Protected Areas with an Ecological Carrying Capacity Approach

اهداف و زمينه‌ها:‌ امروزه از اكوتوريسم به‌عنوان ابزاري ياد مي‌شود كه درصدد است تا لذت‌ها و منافع حاصل از گردشگري را تحقق بخشد، وليكن تلاش نمايد تا از ارزش‌هاي طبيعي و اكولوژيكي مناطق نيز كاسته نشود. هدف تحقيق، آن است كه با تعيين معيارهاي موثر در ارزيابي اكوتوريسم و با كمك ظرفيت برد اكولوژيكي، اقدام به برنامه‌ريزي براي اكوتوريسم در مناطق تحت حفاظت شهرستان شاهرود نمايد. روش‌شناسي: در گام نخست، معيارهاي ارزيابي سايت گردآوري و توسط خبرگان مورد امتيازدهي ‌قرار گرفتند. برازش توسط نرم‌افزار ليزرل صورت گرفت. سپس لايه‌هاي اطلاعاتي تهيه و از طريق مقايسه زوجي وزن‌دهي و همپوشاني شدند. پس از آن از طريق پهنه‌بندي نسبت به تعيين مساحت و ظرفيت برد فيزيكي، واقعي و موثر براي اكوتوريسم منطقه اقدام شد. يافته‌ها: مدل نهايي ارزيابي اكوتوريسم شامل 8 بعد و 20 معيار است. برازش مدل نشان خوب و قابل قبول بوده است (GFI برابر با 0/942). همچنين؛66474/8 هكتار (8/12٪ از منطقه) مناسب براي اكوتوريسم است. منطقه مطالعاتي شامل 3 پهنه جنگل كوهستاني، كوهستان و دشت و بيابان و كوير است. ظرفيت برد موثر براي پهنه جنگل كوهستاني، معادل 1743 نفر و براي زون كوهستان و دشت، برابر با 1765 نفر و براي زون بيابان و كوير معادل با 3123 نفر است. نتيجه‌گيري: در مناطق تحت حفاظت شهرستان شاهرود، ظرفيت برد زيست محيطي رعايت نشده است و بيشتر از حد تحمل آستانه است. در نتيجه براي رسيدن به ظرفيت برد مناسب و مطلوب (اكوتوريسم) بايد در منطقه اصول حفاظتي در صدر برنامه‌ريزي گردشگري قرار گيرد.

Aims & Backgrounds Today, ecotourism is referred to as a tool that seeks to realize the pleasures and benefits of tourism, but strives not to diminish the natural and ecological value of the area. The purpose of this study is to determine the effective criteria for ecotourism site evaluation and ecological board capacity to plan for ecotourism in Shahrood protected areas. Methodology In the first step, site evaluation criteria were compiled and rated by experts. Fitting was done by LISREL software. The data layers were then weighted and overlapped by pairwise comparison. Subsequently, zoning was carried out to determine the area and capacity of the physical real and effective range for ecotourism. Findings The final model of ecotourism evaluation consists of 8 dimensions and 20 criteria. The model fit was good and acceptable (GFI 0.942). It is also suitable for ecotourism at 66474 hectares. The study area consists of 3 areas of mountain forest, mountain and plain and desert. The effective range for the mountainous forest area is 1743 and for the mountainous and plain area is 1765 and for the desert zone is 3123. Conclusion In Shahrood city protected areas, environmental board capacity is not observed and is more than threshold tolerance. As a result, ecotourism needs to be at the forefront of tourism planning in the area of conservation principles.