ارايه مدل مفهومي از مولفه‌هاي فضاي زيرسطحي به‌عنوان محرك توسعه شهر با استفاده از نظريه داده‌بنياد

Providing a Conceptual Model of the Underground Space as an Urban Development Catalyst Using the Grounded Theory

اهداف و زمينه‌ها: شهرها در گذر زمان با مشكلات طبيعي و مصنوع عديده‌اي همچون كمبود فضاهاي سبز و باز، تراكم بالا و كمبود فضاهاي تفريحي مواجه مي‌شوند كه در برخي موارد استفاده منطقي و بهينه از فضاهاي زيرسطحي مي‌تواند راهگشا باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر ارايه مدل مفهومي از مولفه‌هاي سازنده فضاي زيرسطحي به‌عنوان محرك توسعه بود. روش‌شناسي: اين پژوهش كيفي با رويكرد نظريه داده‌بنياد در سال 1398 انجام شد. جهت تحليل مطالعات اسنادي از روش فراتركيب و تحليل محتوا و جمع‌آوري اطلاعات مطالعه اسنادي و مصاحبه عميق و باز استفاده شد. 35 نفر از افراد متخصص و صاحب نظر و اساتيد دانشگاه در رشته شهرسازي با روش نمونه‌گيري هدفمند و تكنيك گلوله برفي به‌عنوان نمونه تحقيق انتخاب شدند. جهت تحليل داده‌هاي كيفي و كدگذاري از نرم‌افزار Nvivo استفاده شد. يافته‌ها: پس از مطالعه اسناد و مصاحبه با متخصصين و تحليل كيفي داده‌ها با توجه به تعداد ارجاعات (237 ارجاع)، 29 كد اوليه سازنده فضاي زيرسطحي به عنوان محرك توسعه شهري استخراج گرديد. اين كدهاي اوليه در 5 كد محوري ادراكي، بصري، ريخت‌شناسي، خدماتي و عملكردي و 3 مؤلفه فعاليت، كالبد و تصورات به عنوان مولفه‌هاي اصلي سازنده فضاي زيرسطحي به‌عنوان محرك توسعه شهري طبقه‌بندي شدند. نتيجه‌گيري: مولفه فعاليت در فضاي زيرسطحي و تصورات شهروندان از اين فضاها منجر به انتظار خدماتي همچون امنيت و ايمني مي‌شود. مولفه تصور و ادراكات شهروند منجر به شناسايي آيتم‌هايي نظير تناسب، مقياس انساني، آسايش و غيره در فضاهاي زيرسطحي شهري مي‌گردد. برهم‌كنش فعاليت و كالبد شامل دو فاكتور مهم كاربري و حمل و نقل است و مواردي همچون اختلاط كاربري‌ها و سلسله مراتب دسترسي منجر به ارتقاي عملكرد فضاي زيرسطحي به‌عنوان محرك توسعه شهري است.

Aims & Backgrounds Over time, cities are confronted with a number of natural and artificial problems such as lack of green and open spaces, high density and lack of recreational spaces, which in some cases can be reasonably efficient use of underground spaces. The Aim of current study was to present a conceptual model that include factors which construct underground spaces as a development catalyst. Methodology This qualitative research was carried out based on grounded theory in 2019. In order to analyze documentary studies, cross-sectional and content analysis were used and to gather the required data, in-depth and open ended interviews were conducted. Thirty-five experts and faculty members of university in urbanism field were selected as a sample based on snowball sampling technique. Findings After studying documents and interviewing experts and analyzing qualitative data, with respect to the number of citations (237 citations), 29 initial codes of the underground spaces constructor were extracted as urban development catalyst. These initial codes were categorized in five axial codes including perceptual, visual, morphological, service and functional codes and also three components including activity, physical and imaginations that construct underground spaces as an urban development catalyst. Conclusion Component of subsurface activity and citizens’ perceptions of these spaces lead to services such as security and safety. The component of citizen perceptions and image leads to the identification of items such as fit, human scale, comfort, and so on in urban underground spaces. The interaction between activity and physical components comprises two important factors of land use and transport, and factors such as land use mixing and access hierarchy, leading to the enhancement of the performance of underground space as urban development catalyst.