از حرمت پزشك تا حريم بيمار؛ سرمايه‌‌اي گران‌‌ سنگ به‌نام «اعتماد»

Physician’s Respect; Patient’s Boundary and the Invaluable Virtue Named Trust

اعتماد طرفينِ يك رابطه‌ي اجتماعي به يكديگر، شاه‌كليد تنظيم آن رابطه از منظر اخلاق و حقوق است. اعتماد بيمار به پزشك در يك ‌باز‌ه‌ي زماني طولاني و فرايند چندجانبه به دست مي‌آيد. در اولين نصوص قانوني، از پزشك، جلب احترام و اعتماد جامعه نسبت به خود و همكارانش مطالبه و در مرحله‌ي بعد، تعهدات حقوقي پزشك ذيل آن تبيين شده است. اگرچه در اصلاحات بعدي، اين تعهدات با تغييراتي باقي ماند، هيچ‌گاه ذيل ارزشي به نام «احترام و اعتماد» تكرار نشد. در واقع، به‌جاي تكليف پزشك به رعايت مناسك و تهديد به اعمال ضمانت‌‌اجراهاي نقض آن، مقنن ابتدا اهميت اين مفاهيم را بيان كرده، سپس با ذكر جزئياتي تمثيلي، ضمانت‌اجراي نقض آن‌ را بيان كرده بود كه از آن به مجازات انتظامي تعبير مي‌شد. قوانين مربوطه نه‌تنها به تعهدات فني پزشك در درمان تصريح دارند و پزشك را به رعايت شئون حرفه‌اي فرا‌مي‌خوانند، بلكه رعايت‌نكردن اين تعهدات را تخلف حرفه‌اي محسوب كرده و حسب‌مورد موجب مسئوليت‌ كيفري، مدني يا انتظامي مي‌دانند. به نظر مي‌رسد «احترام» و «اعتماد» جامعه به پزشكان، سرمايه‌ي گران‌قدرِ اجتماعي آن‌ها از يك‌سو و تضمين‌كننده‌ي اثربخشي درمان، به‌واسطه‌ي مشاركت آگاهانه‌ي بيمار از سوي ديگر است. اين مهم، در گرو اهتمام پزشك به رعايت حريم بيمار از يك سو و انجام تعهدات فني و حرفه‌اي خود از سوي ديگر است. اين نوشتار، به اين ارتباط ناگسستني و لزوم تحليل تعهدات حقوقي، ذيل ارزش‌هاي برتر اخلاقي تأكيد دارد.

The mutual trust in a social relationship is essential to adjusting that relationship under ethics and law. The functionality of legal and ethical rules can be trusted to create a good, orderly and just relationship when the parties can trust each other under the protection of such rules. The first legal documents in Iran required the practitioner to obtain the respect and trust of the society in himself and his colleagues, and then made clear his obligation under it. In subsequent reforms, such obligation stood as they were, but the values of “trust” and “respect” were not mentioned. It seems that “trust” and “respect” of physicians in a society is the good will of these professionals which supports the efficiency of the treatment on one hand, and the conscious cooperation of the patient on the other. This matter is dependent on the physician’s effort in respecting the patient’s boundary and staying true to the physicians own technical and professional obligations. This article emphasizes the necessity this inseparable relationship, and the analysis of legal obligation in the light of such higher ethical values.